Prut Savaşı ve Sonuçları. Prut Savaşı'nın başlamasında, Osmanlı Devleti'nin 1700 İstanbul Antlaşması'yla kaybettiği yerleri geri almak istemesi ve Rusya'nın Kırım Hanlığı ve İsveç Krallığı üzerindeki emelleri etkili olmuştur. Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Türk ordusu, Prut nehri yakınlarında Rus ordusunu kuşattı ve Rusya Çarı I. Petro barış istedi (1711). İmzalanan Prut Antlaşması'yla; Osmanlı İmparatorluğu Azak Kalesi ve çevresini alarak Rusları Karadeniz'den uzaklaştırmıştır. Osmanlı Devleti Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarıyla kaybettiği yerleri geri alma konusunda ümitlenmiştir.
? ÖRNEK SORU.
I. İspanya'da siyasi ve dinî baskılarla karşılaşan Yahudiler
II. İsveç Kralı XII. Şarl
III. Avusturya ve Rusya'ya karşı direnen Macarlar
Yukarıdakilerden hangilerinin Osmanlı Devleti'ne sığınmasıyla gelişen olaylar 1711 Osmanlı-Rus Savaşı'na neden olmuştur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) II ve III (2007-ÖSS Sos-2)
ÇÖZÜM: Prut Savaşı'nın sebeplerinden biri de İsveç Kralı Demirbaş Şarl'ın Osmanlıya sığınmasıdır. I numaralı öncül II. Bayezıd Dönemi ile ilgili, III numaralı öncül ise 19. yüzyıl siyasi gelişmesidir. YANIT B
Osmanlı – Venedik ve Avusturya Savaşları. XVIII. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu ile Venedikliler arasında savaşların başlamasında, Osmanlı Devleti'nin Karlofça Antlaşması'yla kaybettiği Mora Yarımadası'nı geri almak istemesi etkili olmuştur. Osmanlı Devleti, Venediklilere savaş açarak Mora Yarımadası'nı ele geçirdi (1715). Bu gelişme üzerine Karlofça Antlaşması'nın bozulduğunu ileri süren antlaşmanın garantör devleti Avusturya, Osmanlı Devleti'ne savaş açtı (1716). Osmanlı Devleti, Avusturya'ya yenildi. Osmanlı – Venedik ve Avusturya savaşları Pasarofça Antlaşması'yla sona ermiştir (1718). Pasarofça Antlaşması'nın sonuçunda, Osmanlı Devleti; kaybettiği toprakları geri alamayacağını anlamış ve barışçı bir politika takip ederek elinde kalan toprakları korumaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti Avrupalı devletlerin üstünlüğünü kabul ederek, Avrupa'daki gelişmelerin paralelinde ıslahatlar yapmıştır. Balkanların kapısı durumundaki Belgrad'ın Avusturya'ya kaptırılmasından sonra bölgedeki güç dengesi Avusturya'nın lehine bozulmuştur.
Osmanlı – Rusya ve Avusturya Savaşları (1736 – 1739). Osmanlı Devleti ile İran savaş halindeyken Rusya, Avusturya ile Osmanlı topraklarını paylaşmak amacıyla gizli bir ittifak kurdu. İki büyük Avrupa devletiyle savaşmak zorunda kalan Osmanlı Devleti, buna rağmen iki cephede de önemli başarılar kazanmıştır. Fransa'nın araya girmesiyle önce Avusturya, sonra Rusya ile ayrı ayrı Belgrad Antlaşması imzalanmıştır (1739).
Belgrad Anlaşmalarının sonucunda; Osmanlı Devleti'nin Karadeniz'deki üstünlüğü kesinleşmiş, Rusların Boğazları tehdidi bir süre engellenmiştir. Antlaşmanın imzalanmasında arabuluculuk yapan Fransa, Osmanlı Devleti'nden yeni imtiyazlar elde etmiştir; kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiş ve Kudüs'teki kutsal yerlerin yönetimi Katolik olan Fransa'ya bırakılmıştır.
1768 – 1774 Osmanlı – Rus Savaşı. Rusların Lehistan'ın iç işlerine karışması Osmanlı – Rus savaşının başlamasına neden oldu (1768). Savaş sırasında Ruslar İzmir Çeşme limanında Osmanlı donanmasını yaktılar, Rus orduları karşısında başarısız olan Osmanlı Devleti barış istedi.
Küçük Kaynarca Antlaşması ve Önemi
1. Kırım Hanlığı bağımsız bir devlet olacak; sadece dini konularda Osmanlı halifesine bağlı kalacaktır. Bu madde ile; Osmanlı Devleti ilk defa halkı Türk ve Müslüman olan bir toprak parçasını kaybetmiştir. Osmanlı Devleti siyasal ilişkilerde ilk defa halifeliğin dinsel gücünden yararlanmıştır. Böylece, Kırım ile dini ve kültürel bağların devam ettirilmesi amaçlanmıştır. Osmanlı ülkesinde yaşayan Ortodoksların himayesi Rusya'ya verilecektir.
3. Rusya, Osmanlı ülkesinde istediği her yerde konsolosluk açabilecek ve İstanbul'da sürekli elçi bulundurabilecektir. 2. ve 3. maddelerle, Rusya'nın Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmasına ortam hazırlanmıştır. Osmanlı ülkesi Rusya'nın etkisine açık hale gelmiştir.
4. Rusya diğer Avrupa devletlerinin yararlandığı kapitülasyonlardan faydalanacaktır.
5. Rusya Karadeniz'de donanma bulundurabilecek ve Rus ticaret gemileri Karadeniz ve Akdeniz'de serbestçe dolaşabilecektir. Bu madde ile, Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetmiştir. Rusya tarihinde ilk defa İstanbul ve Çanakkale Boğazlarını geçerek sıcak denizlere çıkma imkânı elde etmiştir.
? ÖRNEK SORU.
I. Rusya
II. İtalya
III. Fransa
Yukarıdakilerden hangileri, XVIII. yüzyılda kendi çıkartan doğrultusunda Osmanlı Devleti'ne baskı yapan devletler arasındadır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III (2009-ÖSS Sos-2)
ÇÖZÜM: I8. yüzyılda Fransa, İngiltere ve Rusya Osmanlı Devleti'ne baskı yapan ülkelerin başında gelir. İtalya ise bu tarihlerde siyasi birliğini henüz tamamlamamıştır. YANIT D
Osmanlı – Fransa İlişkisi (1798 – 1801). Fransa'nın Osmanlı Devleti'ne ait olan Mısır'ı işgal etmesinde; Orta Doğu'ya egemen olarak İngiltere'nin sömürgelerine giden yolları ele geçirmek ve bölgedeki İngiliz çıkarlarına darbe vurmak istemesi; Fransa'nın Yedi Yıl Savaşları'ndaki kayıplarını telafi etmeye çalışması; Mısır'ın stratejik ve ekonomik yönlerden önemli bir konumda bulunması gibi nedenler etkili olmuştur. Fransızların bölgeye (Akdeniz'e) yerleşmesi çıkarlarına ters düşen İngiltere ve Rusya ittifak yaparak Osmanlı Devleti'nin yanında yer almıştır. Donanması yakılan Napolyon Osmanlı Devleti'ni barışa zorlamak amacıyla Suriye üzerine yürüyerek Akka kalesine kadar ilerledi. Burada Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Nizam – ı Cedit ordusuyla yapılan savaşı Napolyon kaybetti (1799). Bir süre daha devam eden savaş El – Ariş Antlaşması'yla sona ermiştir (1801). Bu antlaşma ile Mısır yeniden Osmanlı idaresine girmiştir, İngiltere, doğu ticaret yolunu tehdit eden Fransa'yı etkisiz hale getirerek Akdeniz'de üstünlük sağlamıştır.
? ÖRNEK SORU. XVIII. yüzyılın sonlarına doğru Fransa'nın, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Rumlar ve Araplara ulusçuluk düşüncesini aşılamaya çalışmakla ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ulusal devletlerin sayısını artırmak
B) Osmanlı İmparatorluğunu yıkmak
C) Osmanlıları yenilik yapmaya zorlamak
D) Doğu Akdeniz'de yeni çıkarlar elde etmek
E) Rusya'nın dostluğunu kazanmak (1979-ÜSS)
ÇÖZÜM: Fransa 18. yüzyıl sonlarına doğru geleneksel Osmanlı dostluk politikasını terk etmiş, özellikle İngiltere'nin sömürgelerine giden yolların kilit ülkesi Osmanlıyı parçalamayı hedeflemiş, bunun için de ülkedeki azınlıkları kışkırtma yolunu yeğlemiştir. YANIT B
