BEŞERİ SİSTEMLER

ŞEHİRLERİN GELİŞİMİ:

·        İlk yerleşmeler su kaynaklarına sahip olan orta kuşaktaki ılıman iklim bölgelerinde kurulmuştur.

·        Paleotik dönemde insanlar küçük gruplar halinde göçebe olarak yaşıyorlardı, avcılık ve toplayıcılıkla hayatlarını devam ettiriyorlardı.

·        Paleotik dönemde mağara ve ağaç kovuklarında hayatlarını sürdüren insan toplulukları tarımın başlamasıyla Neolitik dönemde yerleşik hayata geçmişlerdir. ( Tarım faaliyetleri sabanın keşfedilmesiyle başlamıştır. )

·        Tarım yapmak ve su ihtiyacını karşılamak için ırmak ve göl kenarına kurulan köyler zamanla kasaba ve kentlere dönüşmüştür.

Bu süreçte Anadolu’da medeniyetler de kurulmuştur. Bunlar;

·        İlk çağlarda insan faaliyetleri belli bölgelerde ve sınırlı şekilde yapılıyordu. Bu dönemde şehirleşmeyi sağlayan temel etmenler olarak tarım ve ticaret sayılabilir. Turizm ve madencilik daha sonraki süreçte hız kazanmıştır.

·        Şehirleşmenin hızlanması 17. Ve 18. Yüzyılda Sanayi devriminden sonra başlamıştır.  İş gücü ihtiyacını karşılamak için köyden kentlere doğru yoğun bir göç yaşanmış ve şehirler hızla şekillenmiştir.

·        Şehirleşme faaliyetleri ilk olarak Mezopotamya’da başlamıştır. Sümerliler, Babiller, Asurlular, Akadlarda şehirler ortaya çıkmıştır.

·        Türkler Orta Asya’da göçebe olarak yaşarken Uygurlar zamanında yerleşik hayata geçerek mimari eserler meydana getirmiştir.

Türklerin Kurduğu İlk Şehirler

·        Günümüzde ise şehirler hem nüfus olarak hem de yapılan ekonomik faaliyetler olarak hızla gelişim göstermişlerdir.

Şehirlerin Etkileri;

Dünya’daki Şehirler ve Fonksiyonları

LİMAN – TİCARET                   

·        Marsilya ( Fransa )

·        Hamburg ( Almanya )

·        Rotterdam ( Hollanda )

·        Amsterdam ( Hollanda )

·        Jakarta ( Endonezya )

·        Kalküta ( Hindistan )

·        Şam ( Suriye )

·        Karaçi ( Pakistan )

FİNANS

·        New York ( ABD )

·        Londra ( İngiltere )

·        Tokyo ( Japonya )

·        Paris ( Fransa )

·        Berlin ( Almanya )

SANAYİ

·        Essen ( Almanya )

·        Osaka ( Japonya )

·        Tokyo ( Japonya )

·        Stuttgart ( Almanya )

·        Manchester ( İngiltere )

·        Şanghay ( Çin )

Ülkemizdeki Şehirler ve Fonksiyonları

Ankara – İzmir – İstanbul – Bursa gibi şehirlerin gelişiminde birçok farklı fonksiyon etkili olmasından dolayı bu tarz şehirler Karma Fonksiyonlu şehirlerdir

YERLEŞME

Kent Yerleşmesi

·        Nüfusu 10 binden fazla olan çok sayıda iş kolunun bir arada bulunduğu yerleşmelerdir.

Olarak adlandırılır.

Kır Yerleşmeleri:

·        Nüfusu 2 binden az olan, en önemli geçim kaynakları tarım ve hayvancılık olan en küçük yönetim birimidir. ( Köy )

GEÇİCİ KÖYALTI YERLEŞMELERİ

DALYAN:

Ø  Küçük balıkçı kulübeleridir.

Ø  Muğla ve çevresinde yaygındır.

DAM:

Ø  Küçükbaş hayvancılık faaliyetleri yürütülür.

Ege Bölgesinde (Gökçeada - Bozcaada ), Göller yöresi ve Batı Anadolu’da yaygındır

GÜZLE:

Ø  Bolu ve çevresinde yaygındır.

Ø  Büyükbaş hayvanları otlatmak için çıkılır.

KOM:

Ø  Köyden biraz uzak geniş otlaklar içinde yapılmış yerleşme türüdür.

Ø  Hayvancılık faaliyetleri yürütülür.

Ø  Doğu Anadolu Bölgesinde ( Erzurum - Kars ) yaygındır.

OBA:

Ø  Hayvancılık amaçlı bir kaç çadırdan oluşan yerleşmelerdir.

Ø  Toroslarda ve Kuzey Anadolu Dağlarında yaygındır.

AĞIL:

Ø  Küçükbaş Hayvancılığın yapıldığı yerlerde yaygındır.

Ø  Özellikle İç Anadolu Bölgesinde, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde gelişmiştir.

YAYLA:

Ø  Doğu Anadolu Bölgesinde: Hayvan Otlatma

Ø  Akdeniz; Aşırı Sıcaklardan Korunma

Ø  Karadeniz; Turizm ve Eğlence + Hayvancılık amaçlı yapılır.

KALICI KÖYALTI YERLEŞMESİ:

DİVAN (MAHALLE):

Ø  Köyü oluşturan mahallelerden her biridir. Tarım ve hayvancılık faaliyetleri yapılır.

Ø  Batı Karadeniz'de yaygındır.

MEZRA:

Ø  Köyden biraz uzak 5 - 10 haneli yerleşmelerdir. Tarım ve Hayvancılık yapılır.

Ø  Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ve Doğu Anadolu Bölgesinde yaygındır.

ÇİFTLİK:

Ø  Geniş araziler üzerine kurulmuş bir kaç ev ve eklentilerden oluşur. Tarım ve Hayvancılık yapılır.

Ø  Trakya ve Batı Anadolu'da yaygındır.

Yerleşme Planına Göre Yerleşmeler:

DOĞAL FAKTÖRLER

İklim Özellikleri:

§  Kıyılarda yağış ve sıcaklık fazla olduğu için nüfus fazla, iç kesimlerde yağış ve sıcaklık az olduğu için nüfusta azdır.

§  Ülkemize bakıldığında nüfusun kıyılarda toplandığı görülür.

§  Dünya’da ise nüfusun en yoğun olduğu kısımlar Orta Kuşaktır. ( Ilıman olması )

Yer şekilleri:

§  Dağlık ve Engebeli bir yer de; Ulaşım zor, Sanayi gelişmemiş, Tarım alanı dar, İklim soğuk olduğundan Nüfus da az olur.

§  Doğu Anadolu Bölgesinde nüfusun az olması.

Toprak Özellikleri:

§  Bir yer de toprak verimliyse tarımsal etkinlikler yoğun olur. Bu durum bu alanlarda nüfusun yoğun olmasını sağlar.

§  Ülkemizde; Adana / Çukurova, Kıyı Ege

§  Dünya’da; Mısır / Nil çevresi, Hindistan ve Çin çevresi

Su Kaynakları:

§  Su kaynaklarının fazla olduğu yerlerde (akarsu kenarları) nüfuslanma fazladır.

§  Ayrıca; Dünya’daki ilk yerleşmelere bakıldığında su kaynaklarına yakın alanlarda kurulmuştur.

§  İlk yerleşmeler; Mısır ( Nil nehri ) + Hindistan ( İndus – Ganj nehirleri ) + Çin ( Gök ırmak – Sarı ırmak nehirleri ) + Mezopotamya ( Fırat – Dicle nehirleri )

Bitki Örtüsü:

§  Nüfusun dağılışını en az etkileyen faktördür.

§  Ayrıca iklime bağlı olarak değişiklik gösterir. ( İklime bağlı )

BEŞERİ FAKTÖRLER

Tarım:

§  Verimli tarım alanları insanların temel ihtiyacını karşılamasından dolayı ve tarıma dayalı sanayi gelişmesinden dolayı nüfus fazla olur.

§  Türkiye; Çukurova - Gediz - Bafra - Çarşamba

§  Dünya; Mısır – Hindistan – Çin

Sanayi:

§  Sanayi'nin geliştiği yerlerde insana ihtiyaç fazla olur ve sanayileşme artarsa yeni iş imkânları artacağı için nüfus fazla olur.

§  Türkiye; İstanbul - Kocaeli - Ankara – Bursa

§  Dünya; Avrupa Ülkeleri + Japonya + Amerika Birleşik Devletleri

Ulaşım:

§  Kavşak noktasında olan bir yer de ulaşımın kolay olmasından dolayı ulaşıma bağlı sanayi ve ticaret faaliyetleri yoğun olacağından dolayı nüfus fazla olur.

§  Türkiye; Kayseri - Merzifon

§  Dünya; Amerika Birleşik Devletleri – Avrupa ülkeleri - Japonya

Yeraltı Kaynakları:

§  Önemli yeraltı ve enerji kaynağı çıkarılan bir yerde insana ihtiyaç fazla olur ve sanayi gelişir bu sebeple nüfus fazla olur.

§  Türkiye; Zonguldak - Soma - Murgul – Elbistan

§  Dünya; Güney Afrika Cumhuriyeti – Rusya gibi ülkelerdir.

Turizm:

§  Hizmet sektöründe çalışabilecek insan gücüne ihtiyaç artar ve yeni iş kolları ortaya çıkar bu nedenle nüfus fazla olur.

§  Türkiye; Antalya - Alanya - Bodrum – Kuşadası

§  Dünya; Avrupa ülkeleri – Amerika Birleşik Devleti – Japonya