Bitkiler toprak üstü organ sistemine sürgün sistemi, toprak altı organ sistemine kök sistemi denir. Sürgün sisteminin görevleri, fotosentez, üreme, taşıma, büyüme ve  hormon üretmedir. Kök sisteminin görevleri, toprağa bağlama, taşıma,  emme ve büyümedir.

Bitkisel Dokular Meristem, temel, iletim ve örtü doku olmak üzere dört gruba ayrılır.

Meristem Doku:

• Sürekli bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.
• Meristem doku hücreleri ince çeperlidir, sitoplazmaları boldur.
• Hücreler arası boşluk azdır veya hiç yoktur.
• Büyük çekirdeklidir.
• Mitoz bölünme ve metabolizma hızları yüksektir.

Kökenlerine göre;

Primer Meristem

• Sürekli bölünerek bitkinin boyca uzamasını sağlar.
• Bitkinin kök, gövde ve dal ucunda bulunur.
• Büyüme noktası denen bölgelerde büyüme ve uzama olayları gerçekleşir.
• Gövdede bulunan ve meristem koruyucu yapraklar tarafından, kökte bulunan uç meristem ise kaliptra denilen yapılar tarafından korunur.

Sekonder Meristem

• Büyüme yeteneğini kaybetmiş fakat sonradan hormonların etkisiyle büyüme tekrar bölünme yeteneği kazanan dokulardır.
• Sekonder meristem vasküler kambiyum ve mantar kambiyumu olarak ikiye ayrılır.

Vasküler kambiyum, bazı bitkilerde enine büyümeyi sağlar.  İletim demetlerinin oluşmasını sağlar. Yaş halkalarının oluşumunu sağlar.

Mantar Kambiyumu Gövdeyi dıştan sararak gövdeyi korur.

Temel Doku Parankima, kollenkima ve sklerankima olmak üzere üç çeşit hücre bulunur.

Parankima Hücreleri İnce zarlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdeklive canlıdır. Bitkinin her yerinde bulunur. Kofulları küçük ve hücreler arası boşluk fazladır. Bitkilerde dört çeşit parankima bulunur.

Özümleme parankiması: Kloroplast içerir, fotosentez yapar.

İletim parankiması: Diğer dokular ile iletim demeti arasında madde taşınmasını sağlar.

Depo parankiması: Besinlerin depo edildiği hücrelerdir.

Havalandırma parankiması: Dışardan alınan gazların hücreler arası boşluklarda depolar.

Kollenkima (Pek doku) Hücreleri canlı hücre çeperi selüloz ve pektindir. Eğilme, bükülmeye karşı bitkiye destek sağlar. Bitkilerin genç gövdelerinde çilek ve yaprağın saplarında bulunur.

Sklerenkima (Sert Doku) Hücreleri cansızdır. Hücre çeperi selüloz ve lignindir. Meyvelerde gövde ve dallarda bulunur. Sitoplazma ve çekirdekleri yoktur.

İletim Doku Madde taşınmasında rol oynar. Ksilem ve floem olmak üzere iki kısımdan meydana gelir.

Ksilem, çekirdek ve sitoplazmaları yoktur. Topraktan aldığı su ve mineraller bitkinin diğer kısımlarına taşır. Taşınım hızlı ve tek yönlüdür. Cansız hücrelerden oluşur.

Floem, canlı hücrelerden oluşur. Çift yönlü taşınım görülür. Madde taşınımı difüzyon ve aktif taşıma ile gerçekleşir. Organik bileşiklerin iletimini sağlar. Madde iletimini kalburlu hücreler yapar. Kalburlu boru ve arkadaş hücreleri olmak üzere iki tip hücreden oluşur.  Kalburlu hücreler canlı madde iletimini yapar. Arkadaş hücreleri çekirdekli fotosentez ürünlerinin iletilmesinde kalburlu borulara yardımcıdır.

4. Örtü Doku Epidermis ve peridermis olmak üzere iki yapıdan oluşur. Epidermis canlı hücrelerden oluşur. Kloroplast taşımaz. Hücreleri sıkı dizilmiştir. Lignin birikimi sonucu dış kısımda kutikula tabakası oluşur.  Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla stoma, hidatot, tüy ve emergens gibi yapılar oluşur. Stoma canlı hücrelerden oluşur.

♦ Stoma açıklığı az alışverişini ve su miktarını düzenler.

♦ Fotosentez yapar.

♦ Terlemeyi sağlar.

♦ Tüyler, salgı, örtü, tırmancı ve savunma görev yapar.

♦ Salgı savunma ve koruma görevi yapar.

♦ Emergens tırmanıcı bitkilerde gövdenin bir desteğe tutulmasını sağlar.

♦ Hidatot, suyun sıvı hâlde madensel tuzlarla birlikte dışarı atılır.

Periderm, epidermisin parçalanmasıyla ya da mantar kombiyumdan oluşur.

♦ Hücreleri ölüdür.

♦ Mantar dokunun farklılaşmasıyla lentisel oluşur.

♦ Lentisel mantar dokunun farklılaşmasıyla oluşur.

♦ Her zaman açık, kloroplast taşımaz, gaz alışverişi sağlar.

Bitkinin Organları

Kök Sistemi. Bitkinin toprağa tutunmasını sağlar. Topraktan su ve mineral alınımını sağlar. Giberellin ve sitokinin hormonu üretir. Besin depolayabilir. Kök ucu dört bölümden oluşur. Olgunlaşma bölgesinde kök emici tüyler bulunur. Uzama bölgesi kökün uzamasını sağlar. Bölünme bölgesi sürekli bölünür hücrelerden oluşur. Kökün ucunu koruyarak büyürken zarar görmesini engeller. Genç kökte en dış kısmı epidermis bulunur. Epidermisin altında korteks tabakası bulunur. Korteksin iç kısmında endodermis tabakası bulunur. En iç kısmında merkez silindir bulunur. Çok yıllık bitkilerde kambiyum ksilem ve floem arasında bulunur.

Gövde, Kök ve toprak üstü yapılar arasında su, mineral ve organik bileşik taşınmasını sağlar. Madde taşınımı ksilem ve floem denilen iletim demetleri ile sağlanır. Otsu ve odunsu gövde olarak ikiye ayrılır. Otsu gövdeye sahip bitkilerde kambiyum bulunmaz. İletim demeti dağınıktır. Çift çenekli bitkilerde iletim demetleri arasında kambiyum bulunur. İletim demeti düzenli dizilmiştir.

Yaprak. Fotosentez yapar. Giberellin hormonu üretir. Besin depo eder. Büyüme bölgelerini korur. Vejetatif üremeyle eşeysiz üremeyi sağlar. Isı engesini sağlar.

Yaprak Ayası. Yaprağın yassılaşmış geniş ve yeşil kısmıdır.

Yaprak Sapı.  Yaprağı gövdede nodyumlarla birleştirir.

Yaprak Kını. Monokotil bitkilerde gövde etrafını çevreleyerek yaprak kını oluşturur.

Yaprağın İç Yapısı. Üst epidermis üzerinde kutikula tabakası bulunur. Bitkilerde su kaybını engeller. Yaprağın üst yüzeyinde üst epidermis alt yüzeyinde alt epidermis bulunur. Fotosentez gerçekleşmez. Hücreleri sıkı bir şekilde dizilmiştir.

Tek Çenekliler. Yaprak paralel damarlıdır. Yaprak sapları yoktur. Kambiyumları yoktur. Enine kalınlaşma görülmez. Çiçek yaprakları üç ve katları şeklindedir. Tohumları çek çeneklidir. İletim demeti düzensiz dağılır.

? ÖRNEK SORU 1. Primer meristem ile ilgili ifadelerden hangisi doğru değildir?

A) Kök, gövde ve dalların ucunda bulunur.

B) Kofulları küçük ve az sayıdadır.

C) Bitkinin boyca uzamasını sağlar.

D) Çekirdekleri küçük ya da hiç yoktur.

E) İnce çeperli ve bol sitoplazmalıdır.

Çekirdekleri vardır ve büyüktür. CVP D

? ÖRNEK SORU 2. Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla oluşan hidatotlar ile ilgili, I. Madensel tuz ve mineral atılımını sağlar. II. Açılıp kapanabilir.  III. Yaprakların uçlarında ve yanlarında bulunurlar ifadelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I.           B) Yalnız II           C) I ve II.               D) I ve III.             E) I, II ve III.

Hidatotların açılıp ve kapanma özelliği sadece stomada vardır. CVP B