Cecilia Payne
Asıl adı Cecilia Helena Payne olan Cecilia Payne-Gaposchkin, 10 Mayıs 1900'da Wendover, İngiltere'de doğmuş ve 7 Aralık 1979'da Cambridge, ABD'de hayata veda etmiş bir biliminsanıdır. Bilime en büyük katkıları, yıldızların ana olarak hidrojen ve helyumdan meydana geldiğini bulması ve yıldızların sıcaklıklarına göre sınıflara ayrılabileceklerinin izahı olmuştur.
1919 yılında Cambridge Üniversite'sine giren Payne, öğrencisi olduğu Sir Arthur Eddington'ın Principe adasında Einstein'ın "Genel İzafiyet Teoremi"ni kanıtlamasının ardından astronom olmaya karar verdi. Eddington ona destek oldu fakat Payne, bir kadının astronot olması adına kullanabileceği imkanların Amerika'da, İngiltere'dekinden daha olduğunu bizzat bilmekteydi. Harvard Kolej Rasathanesi'nin müdürü Harlow Shapley ile yazışmalarının ardından 1923 yılında oranın burslu öğrencisi olmaya hak kazandı.
1880'lerin başından beri Harvard'ın ünlü astronomları Edward Pickering, Annie Jump Cannon, Williamina Fleming ve Antonia Maury gibi isimler, yıldızları spektrumlarından yola çıkarak O, B, A, F, G, K ve M adını verdiklerini yedi türe ayırmayı başarmışlardı. En sıcağına "O" denilip en soğuğuna "M" adı verilmiş olan bu sıralamanın yıldızların yüzey sıcaklıklarına gönderme yaptığına inanılmaktaydı. Payne, doktora tezinde birçok farklı elementin spektrum çizgisini kullandı ve bunun yanı sıra, önceleri sıcak gaz kütlelerindeki iyonlaşma olgusunu araştırıp ardından atomların iyonlaşma oranını, sıcaklık ve basınca bağlayan bir bağıntı elde eden Hintli ünlü astrofizikçi Meghnad Saha'nın çalışmalarından faydalandı. Belki de en önemlisi ise, az önce bahsettiğimiz üzere, yaptığı gözlemler sonucunda "Yıldızlar ana olarak hidrojen ve helyumdan meydana gelir." kanısına vardı. Fakat, yıldızlarından da Dünya ile aynı elementlerden oluştuğuna inanan astronom Henry Norris Russell tarafından bu düşünceden vazgeçirildi. (Russell, 1929'da Payne'nin haklı olduğunu kabul etti)
O zamanlar Harvard kadınlara "doktora derecesi" vermediği için Payne, bu astronomdaki ilk derecesini Radcliffe Koleji'nden aldı. Astronom Otto Struve ve Velta Zebergs'e daha sonraları Payne'nin tezi için "Astronomi alanında yazılmış şüphesiz en iyi doktora tezi." ifadesini kullanmışlardır.
Doktorasının ardından Payne, Shapley'in asistanı olarak Harvard'da kaldığı zaman diliminden yine Shapley tarafından yıldız spektrumları yerine ışıkölçümü çalışmaları yapmaya ikna edildi. Bu konuyla ilgili Payne daha sonraları "Zamanım boşa geçip gitti..." demiştir. Ama bu süre zarfında Payne, ne olursa olsun, ana uzmanlık alanındaki çalışmalarına ikinci bir kitabı olan ve Sefe Değişeni'nden nova yıldızlarına kadar birçok konuya değindiği "Parlak Yıldızlar" (1930) ile devam etmiştir.
Payne, 1933 yılında gerçekleştiği Avrupa seyahati esnasında daha önceleri Harvard Kolej Rasathanesi'nde görev yapan ve Payne'nin birlikte kitap yazmayı düşündüğü Rus astronom Boris Gerasimovich ile görüştü. Almanya'nın Göttingen şehrinde ise siyasi durumlarından dolayı Sovyet Birliği'ne geri dönemeyen Rus astronom Sergey Gaposchkin ile tanıştı ve ona Harvard'da bir iş ayarladı. 1934 yılında evlenen çift birçok ortak çalışmaya imza attı. 1938 yılında astronomi alanında bir "öğretmen" olarak görev almaya başlasa dahi adı, İkinci Dünya Savaşı bitene kadar Harvard'ın listelerinde yer almamıştır.
1956 yılında tam zamanlı profesörlüğe atanan Payne, Astronomi Bölümü'nün başkanı oldu ve 1966 yılında emekliye ayrıldı.
***https://www.britannica.com/biography/Cecilia-Payne-Gaposchkin
