I. Mustafa
1592 yılında Manisa'da doğan I. Mustafa'nın babası Sultan Üçüncü Mehmed, annesi ise Handan Sultan'dır. ve onu diğer padişahlardan ayıran özelliği ise Osmanlı tarihinde ilk defa "padişahlığın babadan oğula geçmesi" kuralını bozarak kardeşinin arkasından tahta çıkmış olmasıdır.
O devirde gerekli görüldüğü üzere Sultan Birinci Mustafa, ağabeyi Sultan Birinci Ahmed'in padişahlığı süresince, 14 yıl sarayın bir odasında hapis hayatı yaşadı. Bu olayın gerekli görülme sebebi ise böyle olmadığı takdirde şehzadeler devlet yönetimine karışıyor, hatta padişahı devirmek için harekete bile geçebiliyor ve devlet birliği tehlikeye düşüyordu. "Kafes hayatı" denilen bu süre sonunda Sultan Birinci Mustafa, Osmanlı hanedanının en büyük erkek evladı olması dolayısıyla tahta çıkarılmış fakat kısa sürede dengesiz hareketleri görüldüğünden ulema, asker ve devlet erkanının ittifakı ile hal edilmiştir. Sultan Genç Osman'ın tahttan indirilip katlinden sonra bir kez daha cülus etmişse de 1,5 yıl sonra tekrar tahttan indirilmesi icab etmiştir.
Sultan Birinci Mustafa ile birlikte kardeş katli nadiren görülmüş, artık şehzadeler sarayda kafes ardında tahta geçecekleri günü beklemeye başlamışlardır. Tabii valide sultanlar, şehzade anaları arasında rekabetler başlamış, her biri bir vezire ve diğer gruplara dayanarak entrikalarla padişah değiştirmeye çalışmışlardır.
Sultan I. Mustafa ağabeyi Sultan I. Ahmet Han'ın vefatı üzerine 22 Kasım 1617'de hanedanın en yaşlı mensubu olarak tahta geçti. I. Mustafa devlet meseleleri ile ilgilenmediğini ifade ederek saltanatı kabul etmediyse de bu hal, devlet erkânı tarafından göz önüne alınmadı. Ancak gerçekten I. Mustafa devlet işleri ile ilgilenmeyip, devlet işlerini ehline teslim etmek istedi. Nitekim tahta çıktıktan 96 gün sonra 26 Şubat 1618 günü tahttan indi, yerine II. Osman geçti.
Ancak yenilik taraftarı olmayanların tahrikleri neticesinde isyan eden yeniçerilerin 19 Mayıs 1622'de II. Osman'ı tahttan indirmeleri, Sultan Mustafa'nın yeniden ikinci defa tahta çıkmasına yol açtı. Bu sırada sultan II. Osman Han'ın veziriazam Kara Davut Paşa tarafından şehit ettirilmesi büyük karışıklıklara sebep oldu. I. Mustafa, Davut Paşa'yı azletti ancak isyanlar durmadı. İstanbul'daki karışıklıklar ve Anadolu'da meydana gelen isyanlar, Osmanlı Devleti'nin başında devlet işlerinden anlayan ve bunu yapmak isteyen bir padişahın bulunmasını gerekli kılıyordu.
Şeyhülislâm Yahya Efendi ve devlet erkânı, I. Mustafa'nın yerine IV. Murad'ın geçmesi konusunda karara vardı ve ardından 10 Eylül 1623'te bir fetva ile tekrar tahttan indirildi. Fetvanın gerekçesi olarak da "Akli dengesi tam olmayan birisinin halife olamayacağı" gösterildi.
Bazı kaynaklarda 'Deli Mustafa' olarak da geçen Sultan Mustafa, deli değildi. Deliliğine delil olarak gösterilen sarayın havuzundaki balıklara altın para atması olayının arkasındaki gerçek ise başkaydı. Sultan Mustafa'nın havuzdaki balıklara altın atmasının sebebi bunu, saraydaki hizmetkârlara sadaka vermenin bir yolu olarak benimsemiş olmasıydı.
Padişahın delirdiği iddiaları üzerine kendisine ulema tarafından üç soru yöneltildi: "Adın ne?", "Baban kim?", "Bugün günlerden ne?" Ulema, padişahın tepkisini deliliğe yordu ve tahttan indirilmesine onay verdi. I. Mustafa'nın kendi erkek çocuğu yoktu. Yerine 11 yaşındaki diğer yeğeni ve Kösem Sultan'ın oğlu olan IV. Murat geçirildi. Sultan I. Mustafa tahttan indirildikten sonra 16 yıl daha yaşadı. 20 Ocak 1639 günü Topkapı Sarayı'nda vefat etti. Naaşı ise Ayasofya Camii'nde Roma döneminde vaftizhane olarak kullanılan yapıya defnedilmiştir.
***http://www.gelisenbeyin.net/1.mustafa.html
***http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=804
***https://www.timeturk.com/birinci-mustafa/biyografi-780957
