Lise Meitner
Lise Meitner 7 Kasım 1878 tarihinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun başkenti Viyana’da zengin, kültürlü bir ailede dünyaya gelmiştir. Sekiz çocuklu Yahudi bir ailenin üçüncü çocuğuydu.
Babası avukat ve satranç ustası Philipp Meitner’dir. Annesi yetenekli bir amatör müzisyen olan Hedwig Skovran’dır. Lise, çiftin sekiz çocuğundan üçüncüsüdür. Meitner ailesi Yahudi kökenlidirler. Bu Nazi döneminde sıkıntılı bir dönem olacaktır. Lise daima akademik eğilimli yetiştirilmiştir. Babası, erken eğitiminde yardımcı olmak için özel matematik öğretmenleri tutmuştur. Ayrıca, piyano çalmak, kitap okumak gibi çeşitli hobiler edinerek kişisel gelişimini sağlamıştır. Lise, 1800’lü yılların sonunda 14 yaşındayken ilkokulu bitirmişti. İlginçtir ki ailesi tarafından üniversite eğitimine hazırlanmak için dil okuluna gitmesine izin verilmemiştir.
Lise Meitner fizikçi olmasının nedeninin çocukluğundan kalma bir tutku, doğayı anlama tutkusu olduğunu söylemişti. Okulu bitirdiğinde ilk önce öğretmen olmak ve hayatını bu şekilde kazanmak için Fransızca devlet sınavından geçmesi gerekti. Bu sınavdan geçince, 1901'de ona Universitat Wien kapılarını açacak, Alman Abitur'una eşdeğerde bir bitirme sınavına, Matına''ya girme hakkı kazanıyordu. İki yıl boyunca, daha sonra Brno'da fizik profesörü olacak Arthur Szarvasy'nin danışmanlığında bu yarışa hazırlanmak için çok yoğun çalıştı. Kız kardeşleri, Meitner kalkıp odasında yürüyünce çalışmalarını aksattığı için kalacağını söyleyerek onu kızdırıyorlardı. O yıl on dört aday arasında sınavı kazanan dört kadından biriydi.
Üniversite yıllarında bazen öğrencilerin kaba davranışlarına maruz kalsa da (kadın öğrencilerin deli olduğu düşünülüyordu) öğretmenlerince sürekli teşvik ediliyordu. Daha sonraki yıllarda özellikle Boltzmann'ın derslerinden çok olumlu bir şekilde bahsedecekti. Nihai hakikati bulmak anlamında kendi fizik görüşüyle Meitner'e yaşamı boyunca ilham kaynağı olan muhtemelen Boltzmann'dı. 1905'te fizik doktorasını aldığında Viyana'da bu unvana sahip ikinci kadın oldu. Bir yıl kadar daha üniversitede kalarak Rayleigh'in ortaya attığı bir soruyu aydınlığa kavuşturdu. Bu problemi çözmenin verdiği cesaretle kuramsal fizik alanında kariyer yapmaya karar verdi. Babasından izin ve Berlin'de doktora sonrası eğitim için mali destek sözü aldı.
1906’da doktorasını kazandıktan sonra Max Planck ve kimyager Otto Hahn‘la çalışmak üzere 1907’de Berlin’e gitti. Hahn’la 30 yıl birlikte çalıştı. Hahn ve Meitner, fiziği ve kimyası ve radyoaktivite üzerine işbirliği yapıyorlardı. 1918’de protaktinyum elementini keşfettiler.
Meitner, 1923 yılında Auger etkisi olarak bilinen ve iki yıl sonra Pierre Victor Auger tarafından keşfedilen radyasyonsuz geçişi keşfetti.
Avusturya, 1938’de Almanya tarafından işgal edildikten sonra, Meitner Almanya’dan İsveç’e kaçmak zorunda kaldı. Manne Siegbahn’ın Stockholm’daki enstitüsünde çalışmaya devam etti, ancak kısmen Siegbahn’ın bilimdeki kadınlara karşı önyargısı nedeniyle az desteği vardı. Hahn ve Meitner, yeni bir deney planı yapmak için Kasım ayında Kopenhag’da gizlice bir araya geldiler. Nükleer fisyon kanıtını sağlayan deneyler Berlin’deki Hahn laboratuvarında yapıldı ve Ocak 1939’da yayınlandı. Şubat 1939’da Meitner, yeğeni olan fizikçi Otto Frisch ile birlikte, gözlemlerinin fiziksel açıklamalarını nükleer fisyon ismi altında yayınladı.
1944’de Hahn, fisyon araştırmaları nedeniyle Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı ancak Meitner gözardı edildi. Nobelde yapılan hata, 1966’da Hahn, Meitner ve Strassman’a "Enrico Fermi Ödülü" verilerek kısmen telafi edildi. 1946’da ABD’ye yaptığı ziyarette, “Almanya’yı çantasında bomba ile terk eden kişi” olarak, Amerikan basını tarafından büyük ilgi gördü.
Meitner, 1960’da Cambridge’e yerleşmiş, orada vefat etmiştir. 1992’de, evrende bilinen en ağır element 109’a Meitnerium (Mt) adı verildi.
***http://www.nkfu.com/lise-meitner-kimdir-hayati/
***https://www.bilgiustam.com/lise-meitner-kimdir/
**https://www.reitix.com/Makaleler/Lise-Meitner-in-Hayati/ID=958
