Nettie Stevens
Stevens, cinsiyeti belirleyicilerin çevresel veya diğer etkenler değil, kromozomlar olduğunu keşfetmiştir. Bu keşif çalışma arkadaşı E.B. Wilson’a atfedilmiştir. Stevens önce çalışmasını yayınlamıştır, zamanla doğruluğu daha da belirleyici olsa da, yıllar sonra Stevens sadece “laboratuvar teknisyeni” olarak anılmıştır. Stevens, Matilda Effect’in kurbanı olmuştur. Bu etki şöyle açıklanabilir, sistematik baskılarla bilim alanında çalışma yapan bir kadının çalışmalarının erkek meslektaşına atfedilmesidir.
7 Temmuz 1861’de, ABD’nin Vermont eyaletinde dünyaya gelen Nettie Stevens öğretmenlikten kazandığı birikimle, üniversite eğitimini geç sayılabilecek bir yaşta tamamladı. Stanford’u bitirdiğinde 38 yaşındaydı. Ardından Pennsylvania’daki Bryn Mawr’da doktora çalışmalarına başladı. Özellikle biyolojik cinsiyetin nasıl belirlendiğiyle ilgileniyordu. 1900’lü yılların başında, kromozomların kalıtsal bilgi içerdiği fikri hâlâ yeni bir teori idi. Gregor Mendel’in ölümünden sonra onun çalışmalarını yeniden keşfeden bilim camiası, nesiller arasında -cinsiyet tayini dahil olmak üzere- özelliklerin nasıl aktarıldığının mekanizmalarını araştırıyordu. Tahmin edileceği gibi, o yıllarda doktora ya da bilimsel araştırma yapabilecek fırsatı elde eden kadın sayısı pek azdı. Nettie Stevens böcek kromozomları üzerindeki gözlemlerini kullanarak, kromozomların cinsiyetler arasında farklı olduğunu keşfetti. Kromozomların gözlemlenebilir farklılıklarının, bir bireyin erkek veya dişi olup olmadığıyla ilintisi ilk kez bulgulanıyordu. Nettie, un kurdundaki erkek üreme hücrelerinde (spermatozoa) Y koromozomuna sahip olanların erkek, X kromozomu taşıyanlarınsa dişi cinsiyeti belirlediğini tespit etti. (Bu kromozomları X veya Y olarak adlandırmadı. Adlandırma daha sonra yapılacaktı.) Ne var ki Nettie, “kadın araştırmacaların katkısının sistematik olarak baskılanması ve inkarı” olarak tanımlanan “Matilda etkisi”nin bir kurbanı oldu (*). Cinsiyet belirleniminin genetik temelinin keşfi, dönemin önde gelen erkek araştırmacılarına atfedildi; ders kitaplarına ve bilim tarihine o şekilde geçti. 1912 yılında meme kanserinden dolayı hayatını kaybetti. Halen, onun keşfi sonrasında devam eden çalışmalar ile genetik üzerine birçok araştırma yapılmakta ve önemli sonuçlar elde edilmektedir.
***https://catlakzemin.com/
***https://tr.wikipedia.org/
***http://www.kimdirhayatibiyografisi.com/
