KARIŞIMLARIN AYRILMASI
1.Tanecik Boyutu Farkı İle Ayırma Yöntemleri
Eleme: Tanecik boyutu çok büyük katı-katı karışımlar. Çakıl-kum.
Ayıklama: Tanecik boyutu büyük katı-katı karışımlar. Pirinçten taşın ayıklanması. Mıknatısla ayıklama: Demir, nikel veya kobalt içeren karışımların mıknatısla ayıklanması işlemi. Demir, nikel ve kobalt mıknatıstan etkilendiği için karışımdan kolayca ayrılırlar.
Süzme: Katı-sıvı ve katı-gaz heterojen karışımlara uygulanır. Süzme işlemi için süzgeç kullanılır. Tozlu havadan tozun ayrılması, su arıtımında suyun kirden arındırılması.
Diyaliz: Katı-sıvı kolloit karışımların ayrılmasında kullanılır. Kirli kanın temizlenmesi.
2. Yoğunluk Farkı İle Ayırma Yöntemleri
Savurma: Yoğunlukları farklı katı karışımların ayrılmasında kullanılır. Buğday ve samanın havaya savrularak ayrılması.
Yüzdürme (Flotasyon): Yoğunlukları farklı iki katının bir sıvı içinde yüzdürülerek ayrılması. Kükürt tozu ve kum karışımı yüzdürme ile ayrılabilir. Genellikle bakır, sülfür, kurşun ve çinko cevherleri yüzdürme yöntemi ile ayrılır.
Santrifüjleme: Süzgeç kâğıdından geçebilecek büyüklükteki katı maddelerin merkezcil kuvvet yardımıyla çöktürülmesi işlemidir. Bu işlem santrifüj denilen aletlerle gerçekleştirilir.
Ayırma Hunisi: Birbiri içinde çözünmeyen yoğunluğu farklı iki sıvının ayrılmasında kullanılır. Zeytinyağı-su karışımı ayırma hunisi kullanılarak ayrılır.
3. Kaynama Noktası Farkı İle Ayırma Yöntemleri
Basit damıtma: Bir karışımdan tek bir sıvının ayrılması basit damıtma olarak adlandırılır. Çeşme suyunun saflaştırılması ile saf su eldesi.
Ayrımsal (Fraksiyonel) damıtma: Sıvı-sıvı homojen karışımların ayrılması işlemidir. Etil alkol-su karışımının ayrılması, petrolün damıtılması bu yolla yapılır.
4. Erime Noktası Farkı ile Ayırma
Erime noktaları farklı katı-katı homojen karışımları ayırmada kullanılır. Erime noktası düşük olan bileşen önce erimeye başlar. Eriyen bileşen başka kaba aktarılarak karışımdan ayrılır. Karışımları bu yöntemle ayırabilmek için bileşenlerin erime noktaları arasındaki farkın büyük olması gerekmektedir.
Erime noktaları farkından yararlanarak ayırma endüstride, metallerin saflaştırılmasında, kurşun-kalay karışımı (lehim) gibi alaşımları oluşturan bileşenlerin ayrılmasında kullanılır.
5. Çözünürlük Farkı ile Ayırma
Özütleme: Karışımdaki bileşenlerden birinin karışıma ilave edilen çözücü yardımıyla ortamdan uzaklaştırılmasına ekstraksiyon (özütleme, çekme) denir. Özütleme yöntemi katı, sıvı ve gaz karışımlara uygulanabilir. Örneğin şeker pancarından şeker üretimi sırasında pancarın yapısında bulunan şeker pancardan suyla çekilir. İlaç ve parfüm ham maddelerinin eldesinde de özütleme yöntemi kullanılır. Örneğin aspirinin ham maddesi olan salisilik asit söğüt ağacından özütlenerek elde edilir.
Kristallendirme: Katı-sıvı homojen karışımlarından katının sıcaklıkla çözünürlüğünün değişiminden yararlanarak yapılan ayırma yöntemidir. Katıların çözünürlüğü genellikle sıcaklıkla artar. Sıcaklık düşürüldüğünde çözeltide çözünen katı bileşenin çözünürlüğü azalacağı için çözünen madde tekrar çökmeye başlar. Çöken madde geometrik şekilli katılar hâlinde çöker. Belirli geometrik şekle sahip katı parçalarına kristal, olaya kristallenme denir.
Ayrımsal Kristallendirme : Çözünürlükleri birbirinden çok farklı olan katı-katı karışımlarını veya içinde birden fazla katı çözünmüş olan çözeltilerin ayrılmasında ayrımsal kristallendirme kullanılabilir. İki veya daha çok maddenin çözünürlük farkı ile ayrılmasına ayrımsal kristallenme denir. Ayrımsal kristallendirme yöntemi çözünürlükleri sıcaklıkla artan veya azalan iki bileşeni birbirinden ayırmak için kullanılabilir.
Örneğin tuz-şeker karışımını bileşenlerine ayırabilmek için tuz ve şekerin sudaki çözünürlüklerinin sıcaklıkla değişimlerinin farklı olmasından yararlanılır.
6. Mıknatıslanma ile Ayırma : Demir, nikel, kobalt ve bu elementlerin alaşımlarını içeren maddeler mıknatıs tarafından kuvvetli bir şekilde çekilirler. Bazı maddeler ise mıknatıs tarafından çekilmezler. Karışımlarda bulunan maddelerin mıknatıs tarafından çekilme özelliklerinin farklı olmasından yararlanarak ayrılmasına mıknatıs ile ayırma denir.
