SOLUNUM SİSTEMİ

•      Hücrelerde besin monomerlerinin solunum reaksiyonları ile parçalanması sayesinde enerji elde edilmesi iç solunum olarak tanımlanır.
•      Hücrelerde solunum sonucu üretilen karbondioksitin akciğer aracılığı ile nefes vererek dışarı atılması ise dış solunum olarak tanımlanır.

Solunum Sisteminin Yapı, Görev ve İşleyişi:

• İnsanda solunum sistemi ağız, burun, yutak, gırtlak, soluk borusu ve akciğerlerden oluşur.

1.Ağız ve Burun:

•      Solunum sisteminin dış ortamla bağlantılı yapılarıdır. Nefesin alınması ve verilmesine yardımcı olurlar.
•      Burun içinde mukus ve kıllar bulunur. Bu yapılar alınan havanın ısıtılması, nemlenmesi ve temizlenmesini sağlar.

2.Yutak ve Gırtlak:

•      Yutak ağız ve burun boşluğunun açıldığı kısımdır.
•      Gırtlak girişinde epiglottis adında bir kapak bulunur ve bu kapak yutkunma sırasında soluk borusunu kapatır.
•      Gırtlakta bulunan ses telleri nefes verirken titreşerek ses oluşturur.

3.Soluk Borusu:

•      Yapısında ‘C’ şeklinde kıkırdak halkalar vardır. Bu halkalar sayesinde soluk borusu çökmez, yapışmaz ve hep açık kalır.
•      Soluk borusunun kıkırdak bulunmayan düz kaslardan oluşmuş arka kısmında yemek borusu bulunur.
•      İç yüzeyinse silli epitel hücreler bulunur. Bunlar toz ve mikroorganizmaları tutar.
•      Epitel hücreler arasında bulunan goblet hücreleri mukus salgısı yapar.
•      Soluk borusu bronş adı verilen iki kola ayrılır. Her bir bronş bir akciğere gider ve akciğer içinde bronşcuklara ayrılır.
•      Bronşçuklarda kıkırdak halka yoktur. Uçlarında alveol denilen hava keseleri bulunur.

4.Akciğerler:

•      Göğüs boşluğunda sağ ve sol olmak üzere iki akciğer bulunur.
•      Sağ 3 sol 2 lopludur.
•      Esnek ve sünger görünümlü bir yapısı vardır.
•      Akciğerlerin içi solunum yüzeyini genişleten alveollerle kaplıdır.
•      Alveoller tek katlı yassı epitelden oluşur ve etrafları kılcal damarlarla çevrilidir.
•      Akciğerin dışında çift katlı plevra zarı bulunur.
•      İki zar arası lenf sıvısı ile doludur. Bu sıvı akciğerler nemli tutar ve nefes alıp verirken akciğerin rahat hareket etmesini sağlar.

Soluk Alıp Verme Mekanizması:

Soluk alma:

·        Diyafram kasılarak kubbeleşir.

·        Kaburgalar arasında bulunan kaslar kasılır.

·        Kaburgalar yukarı doğru hareket eder.

·        Göğüs kafesi genişler, hacmi artar fakat basıncı düşer.

·        Akciğerlerin içi hava ile dolar, akciğerlerin hacmi artar ve basıncı düşer.

·        Karın boşluğunun hacmi azalır ve basıncı artar.

Soluk verme:

·        Diyafram gevşer.

·        Kaburgalar arasında bulunan kaslar gevşer.

·        Kaburgalar aşağı doğru hareket eder.

·        Göğüs kafesi daralır, hacmi azalır, basıncı artar.

·        Akciğerlerin içindeki hava boşalır, akciğerlerin hacmi azalır ve basıncı artar.

·        Karın boşluğunun hacmi artar ve basıncı azalır.

•      Solunum hareketleri omurilik soğanı tarafından kontrol edilir.
•      Karbondioksit miktarı arttığında, kanın pH’ı düşer omurilik soğanı uyarılır.
•      Otonom sinirlerle diyafram ve kaburga kasları uyarılır.
•      Nefes alışveriş hızlanır ve kan pH’ı normal değerine döner.

Solunum Gazlarının Taşınması:

1.Oksijenin Kanla Taşınması:

•      Oksijenin %98’i hemoglobine bağlanarak, %2’si ise kan plazmasında çözünerek taşınır.
•      Alveollerdeki oksijen alveol kılcal damarlarına geçer ve alveol içinde hemoglobinle birleşerek oksihemoglobin halinde doku kılcallarına kadar taşınır.
•      Dokularda karbondioksitin fazla olması, hemoglobinin oksijeni bırakmasına neden olur buna bohr etkisi denir.
•      Hemoglobinden ayrılan oksijen difüzyonla dokulara geçer.

2. Karbondioksitin Kanla Taşınması:

Çözünmüş halde:

•      Karbondioksitin %5-7’si plazmada çözünmüş halde taşınır.

Karbomino hemoglobin şeklinde:

•      Karbondioksitin %15-20’si hemoglobine bağlanarak taşınır. 
•      Doku kılcallarında oksijeni bırakan hemoglobin kendine dokulardan gelen karbondioksiti bağlayarak karbomino hemoglobini oluşturur.

•      Akciğer kılcallarına gelindiğinde alveollerde bulunan fazla oksijen etkisiyle, karbondioksit hemoglobinden ayrılarak alveollere geçer buradan da nefesle dışarı verilir.

Bikarbonat şeklinde:

•      Karbondioksitin %73-80’i de bikarbonat şeklinde taşınır.
•      Alyuvarlarda karbonik anhidraz enzimi yardımıyla karbondioksit ve su birleşerek karbonik asidi (H2CO3) oluşturur.
•      Karbonik asit hidrojen (H+) ve bikarbonat (HCO3) iyonlarına ayrışır.
•      Hidrojen (H+) hemoglobine bağlanır, bikarbonat iyonları ise kan plazmasına difüzyonla geçer.
•      Akciğer kılcallarına gelindiğinde bikarbonat iyonları alyuvara geçerek hemoglobinden ayrılan hidrojen ile birleşir ve karbonik asidi oluşturur.
•      Karbonik anhidraz enzimi yardımıyla karbonik asit; karbondioksit ve suya ayrılır. Karbondioksit difüzyonla alveollere, buradan da nefesle dışarı verilir.