TEPKİME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER :
1. Madde Cinsi
Tepkime sırasında kopan ve oluşan bağ sayısı ne kadar fazla isev genellikle tepkime hızı o kadar yavaş olur. İyonlar arasındaki tepkimeler, nötr atomlar arasındaki tepkimelerdenv daha hızlıdır. Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşen tepkimeler aynı yüklü iyonlarv arasında gerçekleşen tepkimelere göre daha hızlıdır.
2. Derişim
Madde derişiminin artması reaksiyon hızının artışına sebep olur. Tepkime hız sabiti (k) derişimle değişmez.
3. Sıcaklık
Sıcaklığın arttırılması ile taneciklerin ortalama kinetik enerjileri ve tanecik hızları arttırılmış olur. Sıcaklık arttığında birim zamanda etkin çarpışma sayısı artar ve tepkime hızı artmış olur. Birkaç tepkime dışında; tepkime türü ne olursa olsun (endotermik, ekzotermik) sıcaklık arttığında tepkime hızı artar.
Grafikte Ea ile gösterilen çizgiden itibaren eğri altında kalan alan enerjisi tepkime vermeye uygun taneciklerin sayısını verir. T2 sıcaklığında çizilen eğri, T1 sıcaklığında çizilen eğriye göre daha büyük alan kapladığından T2 sıcaklığında Ea’yı aşan tanecik sayısı daha fazladır. Buna göre T2 sıcaklığındaki tepkime daha hızlıdır. T2 sıcaklığındaki taneciklerin KE’ si daha büyüktür.
Arrhenius Bağıntısı :
A (g) → B (g) tepkimesinde sıcaklık yükseltildiğinde tepkime hızı ve k hız sabiti artar. Tek basamaklı olan bu tepkimenin hız bağıntısını T.H = k[A] olarak yazarsak sıcaklık artışının [A] değerini değiştirmeden tepkime hızı (T.H) ve hız sabiti (k) değerlerini arttırdığını söyleyebiliriz. Bir tepkimeye ait hız sabitinin sıcaklıkla değişimi Arrhenius bağıntısı olarak bilinen aşağıdaki eşitlikle gösterilir;
K = Axe –Ea/RT Bu bağıntıda Ea tepkimenin eşik enerjisini (kJ/mol), R ideal gaz sabitini (8,314 J/K. mol), T mutlak sıcaklığı (K), e doğal logaritma eşeli ve A çarpışma frekansı olup frekans faktörü olarak adlandırılır. Frekans faktörü geniş bir sıcaklık aralığında verilen tepkime sistemi için sabit kabul edilir.
4. Basınç-Hacim
Gaz fazındaki tepkimelerde basıncın artmasıyla (hacim azalması) tepkime hızı artar, basıncın azalmasıyla (hacim artması) tepkime hızı azalır.
5. Katalizör
Tepkimeye girdiği gibi tepkime sonunda miktarı değişmeden çıkan maddelere katalizör denir.
Katalizörler;
Reaksiyon hızını arttıran pozitif katalizörlere aktivatör, reaksiyonları yavaşlatan negatif katalizörlere inhibitör denir.
Reaksiyona giren maddelerle aynı fazda olan katalizörlere homojen katalizör, farklı fazda olanlara heterojen katalizör denir.
Enzimler biyolojik katalizördür ve genellikle homojendir. Bazen tepkimelerde oluşan ürünler katalizör görevi görürler. Bu tür katalizörlere otokatalizör denir.
Enzimler biyolojik katalizördür. Bazı iki basamaklı tepkimelerde bir basamakta oluşan ürün bir sonraki basamağı katalizleyebilir. Bu şekilde birbiri ile yarışan iki reaksiyonun ardışık gerçekleştiği bu tür tepkimelere de osilasyonlu tepkimeler denir.
6. Temas Yüzeyi
Tepkimeye giren maddelerin temas yüzeyi arttıkça tepkime hızı artar.
