Metabolizma sonucu oluşan atık maddelerin hücreden uzaklaştırılmasına boşaltım denir.

Boşaltım maddeleri, su, CO2, mineral, tuzlar, B ve C vitamini, azotlu atıklı maddelerdir. Protein ve nükleik metabolizması sonucu oluşan atık maddeler amin grubudur. Amin grubu bazı canlılarda amonyak, üre ve ürik asit olarak vücuttan uzaklaştırılır.

İnsanda Boşaltım Sistemi Böbrek iki atar ve iki toplar damardan oluşur. Böbrek dıştan içe doğru kabuk (korteks), öz (medulla) ve havuzcuk (pelviks) olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Kabuk Bölgesi Böbreğin dış kısmını oluşturur. İdrar buradan oluşur.

Öz Bölgesi Toplama kanalının bulunduğu kısımdır. Bu kanallar bir araya gelip malpighi piramitlerini oluşturur.

Havuzcuk İdrarın toplandığı kısımdır. İçeriği dışarı atılan idrarla aynısıdır.

Nefronun yapısı Bir böbreğin yapı biri nefronlardır. Her böbrekte yaklaşık bir milyon nefron bulunur. İdrar nefronlarda oluşur. Nefronu oluşturan temel kısım malpighi cisimciği ve boşaltım kanalcığı (nefron kanalcığı) tır. Malpighi cisimciği, glomerulus kılcalları ve bowman kapsülünden oluşur.

Glomerulus kılcalları,

• İki atar damar arasında bulunur.
• Kan basıncı diğer kılcalların kan basıncından iki kat fazla ve damar boyunca sabittir.
• Tek katlı epitelden oluşur.
• Madde geçirgenliği daha fazladır.
• Bu kılcallarda sadece süzülme görülür.
• Bowman kapsülü kanın sürülmesi ile oluşan süzüntünün boşaltım kanalına geçmesini sağlar.

Boşaltım Kanalcığı (Nefron Kanalcığı) Proksimal, henle kulpu ve distal tüpten oluşur.  Proksimal tüp kabuk bölgesinde bulunur.  Henle kulpu öz bölgesinden kabuk bölgesine çıkarak distal tüpü oluşturur.  Distal tüp, öz bölgesinde piramit yapılarını meydana getirir.

Böbrekler Kanın Süzülmesi ve İdrar Oluşumu; Süzülme, geri emilim ve salgılama olmak üzere üç evrede gerçekleşir.

Süzülme Glomerulustan bowman kapsülüne doğru plazma proteini ve yağ molekülleri dışındaki kan içeriğinin geçişidir. Pasif taşımayla gerçekleşir. Süzülen sıvıda su, mineral, iyon, vitamin, glikoz, amino asit, üre, amonyak gibi küçük maddeler bowman kapsülüne geçer.

Geri Emilim; Bowman kapsülüne geçen ve vücut için yararlı maddelerin nefron kanallarından kanal etrafından bulunan kılcallara geçişine denir. Aktif ve pasif taşıma ile gerçekleşir. Geri emilim proksimal tüp, henle kulpu, distal tüp ve idrar toplama kanalında gerçekleşir. Henle kulpunun inen kolu, suya karşı geçirgen iken tuza karşı fazla geçirgen değildir. Henle kulpunun çıkan kolu, tuza karşı geçirgen suya karşı geçirgen değildir.

Distan tüp, ADH hormonunun etkisiyle suyun geri emilimi gerçekleşir. Aldosteron hormonunun etkisiyle Na ve CI– iyonlarının geri emilimi gerçekleşir.

İdrar Toplama Kanalı ADH ile suyun geri emilimini sağlar. Ürenin geri emilimi gerçekleşir.

Aktif Salgılama H+, K+, NH4+ iyonları, NH3, bikarbonat, antibiyotik ve ilaç gibi maddelerin nefron kanallarının etrafındaki kılcallardan distal tüpe bırakılmasına aktif salgılama (boşaltım) denir. Aktif taşıma ile distal tüpte gerçekleşir.

Böbreğin Görevleri

• Su dengesini sağlamak,
• Ürenin atılmasını sağlamak,
• Kanın osmotik basıncını düzenler,
• PH dengesini sağlar,
• Vücut sıcaklığını sağlar,
• İç ortamın iyon dengesini sağlamak
• Eritropoetin hormonu üretilir.

? ÖRNEK SORU 1. Aşağıdakilerden hangisi sağlıklı bir insanın idrarında bulunmaz?

A)Su                      B)Üre                    C)Kalsiyum                          D)Glikoz               E)Kreatinin

Glikoz sağlıklı insanın idrarında bulunmaz. CVP D

? ÖRNEK SORU 2. Aşağıdaki hormonlardan hangisi böbrekte üretilir?

A)Adrenalin         B)Kortizol           C)ADH                  D)STH                  E)Eritropoetin

Eritropoetin hormonu böbrekte ve karaciğerde üretilir. CVP E