Mendel İlkeleri:
Mendel, kalıtımla ilgili çalışmalarında bezelye bitkilerini (Pisum sativum) kullanmıştır.
Bezelyeleri kullanmasının sebebi;
· kendi kendini dölleyebiliyor olması,
· kısa sürede çok fazla döl vermesi,
· tohum şekli, çiçek rengi, boy uzunluğu gibi çeşitli karakterlere sahip olması,
· yetiştirilmesinin kolay ve maliyetinin düşük olmasıdır.
Mendel, bezelyelerde birbirinden farklı yedi karakter üzerinde çalışma yapmıştır.
Bezelyenin kendi kendini döllemesini engellemek için istediği özelliğe sahip bir çiçeğin erkek organını kesmiştir.
Çaprazlamayı planladığı bitkinin erkek organından fırça ile polenleri almış ve erkek organlarını kestiği bitkinin dişi organına aktararak tozlaşmayı gerçekleşmiştir.
Böylece zıt karakterli homozigot bireyleri (arı döl) çaprazlamış ve melez özellikte F1 neslini elde etmiştir.
Melezlemede birbirine zıt homozigot (arı döl) karakterde ebeveynler çaprazladığında F1 neslinin tümünün aynı fenotipte olduğunu gözlemlemiştir.
F1 neslini kendileştirildiğinde F2 neslini elde etmiştir. Elde edilen bireylerin fenotipinin ebeveynlerinin fenotipinden farklı özelliklerde ortaya çıktığını gözlemlemiştir.
Mendel bezelyelerle yaptığı çalışmalar sonucunda ortaya koyduğu ilkeleri şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Eşeyli çoğalan canlıların her karakter için iki aleli vardır. Aleller baskın (dominant) ya da çekinik (resesif) özellik gösterebilir. Bu alellerden biri dişi diğeri erkek birey aracılığı ile yavruya aktarılır.
2. Biri baskın diğeri çekinik homozigot genotipteki iki birey çaprazlandığında oluşan F1 nesli aynı fenotipe sahip olur. Bu izotip yasası olarak adlandırılır.
3. Kalıtılan bir özellikten sorumlu iki alel mayoz bölünme ile gamet oluşumu sırasında birbirinden ayrılır ve farklı gametlere gider. Buna ayrılma yasası denir.
4. Bir karaktere etki eden alellerden her biri mayoz bölünme ile farklı gametlere gider. Hangi gametin hangi bireye gideceği ise bağımsız bir olaydır. Bu durum bağımsız dağılım yasası olarak adlandırılır.
NOT: Mendel yasalarında; bağlı gen, eşbaskınlık, eksik baskınlık, çok alellik, krossing over yoktur.
Monohibrit Çaprazlama:
Monohibrit çaprazlamada:
n = Heterozigot kromozom sayısı
= =2 çeşit fenotip
= = 3 çeşit genotip oluşur.
