1990 yılında sistematikçiler monera adı verilen bakteri ve arkeleri bir arada tutan bu alemin yanlış olduğunu farkettiler. Böylece bakteriler ve arkeler birbirinden ayrıldı.
Prokaryot hücre yapısına sahip olmalarına rağmen bazı özellikleri ile ökaryot hücreli canlılara benzerler.
Arkeler, normal ortamlarda ve diğer canlıların yaşayamayacağı ekstrem koşullarda yaşayabilen canlılardır. Yaşam yerlerine göre sınıflandırılmışlardır.
Fotosentez ve kemosentez yapanları, heterotrof olarak beslenenleri vardır. Bazıları oksijenli solunum yapabilirken bazıları oksijensiz solunum yapar.
Bazı arkeler pis sular, bataklık, çöpler, geviş getiren canlıların sindirim boşluğu gibi yerlerde yaşarlar. Bu arkelere METANOJENİK ARKE denir. Solunumları sonucunda metan gazı ürettikleri için bu isim verilmiştir.
Bazı arkeler Tuz Gölü, Kızıl Deniz gibi tuzlu yerlerde yaşarlar. Bu arkelere HALOFİLİK ARKE denir.
Bazı arkeler jeotermal su kaynaklarında, lavların içinde yaşayabilirler. Bu arkelere AŞIRI TERMOFİLİK ARKE denir.
Bazı arkeler 5 dereceinin altındaki sıcaklıklarda yaşarlar. Bu arkelere PSİKROFİLİK ARKE denir.
Biyolojik ve ekonomik önemleri açısından bakıldığında arkeler, bakterilerin ve diğer canlıların yaşayamadığı koşullarda yaşadıklarından güçlü enzimlere sahiplerdir. Bu enzimler pek çok alanda kullanılır.
· Koloni, tek ve çok hücreli olan ökaryot canlılardır.
· Protista alemindeki canlılar ototrof, parazit ya da saprofit olabilir.
· Genel olarak 6 grupta incelenir.
1) Kök Ayaklılar
Yalancı ayak bulunduran tek hücreli canlılardır. En tipik örneği AMİP’tir.
· Toprak, tatlı su ve denizlerde yaşarlar. Tatlı sularda yaşayanlarında kontraktil koful bulunur.
· Hetetrof olarak beslenirler.
· Yalancı ayaklarını fagositoz ve harekete kullanırlar.
· Bazıları patojendir. Örn; insandaamipli dizanteri hastalığı
2) Kamçılılar
Kamçı bulunduran tek hücreli canlılardır. En tipik örneği ÖGLENAdır.
· Tatlı sularda yaşarlar. Bu nedenle kontraktil koful bulunur.
· Kamçılarını kullanarak yer değiştirirler.
· Öglena; kloroplast organeline sahip olduğundan ışık varlığında ototrof, karanlıkta ise hetetrof olarak beslenir.
· Bazı türleri patojendir. Trypanosoma; insanda uyku hastalığına neden olan bir parazittir.
3) Silliler
Sil bulunduran tek hücreli canlılardır. En tipik örneği PARAMECİUMdur. Protozoaların en gelişmiş grubudur.
· Tatlı sularda yaşarlar. Bu nedenle kontraktil kofulları vardır.
· Sillerini kullanarak hem hareket hem de beslenirler.
· Parameciumda biri büyük biri küçük olmak üzere iki çekirdek bulunur. Küçük çekirdek eşeyli üremede büyük çekirdek ise eşeysiz üreme ve metabolizması kontrol etmesini sağlar.
4) Sporlular
Spor denilen üreme hücreleri oluşturarak üreme gösterdiklerinden bu isim verilmiştir. En bilinen örneği PLASMODİUMdur.
· Omurgalı ve omurgasız canlıların vücudunda parazit olarak yaşarlar. Patojendir.
· Hareket yapıları yoktur.
· Plasmodium; anofel cinsi dişi sineği kullanarak insana bulaşır ve insanda SITMA hastalığına neden olur.
5) Algler
Tek hücreli basit algler, bir çok tek hücrenin bir araya gelmesi ile oluşmuş koloniler ve özelleşmiş dokulara sahip olmayan çok hücreli alglerden oluşmuş gruptur.
Kloroplasta sahip olduklarından fotosentez yaparlar.
Selülozdan oluşmuş hücre çeperleri vardır.
Atmosferdeki oksijenin çok büyük bir kısmı algler tarafından üretilir.
6)
Cıvık Mantarlar
İlk keşfedildiklerinde mantar olarak kabul edilmiş daha sonraki çalışmalarda mantarlar aleminden çıkartılmıştır.
Rutubetli orman altlarında, ağaç gövdelerinde ve çürümekte olan odun ve gübre gibi organik maddelerce zengin yerlerde yaşarlar.
Saprofit ya da parazittir.
Hücre duvarı taşımadıklarından tam olarak şekilleri yoktur.
· Amip gibi yalancı ayaklarla hareket eder ve beslenirler.
