ASİT VE BAZ TEPKİMELERİ
Asit -Baz tepkimeleri aynı zamanda ekzotermik tepkimelerdir. Asit Baz tepkimelerine nötrleşme diyebilmemiz için su açığa çıkmalıdır. Su açığa çıkmaya asit baz tepkimesine sadece asit baz tepkimesi denir.
· Asit- Baz tepkimesidir.
· Nötrleşme tepkimesi değildir.
· Su yok!!!!
Asit-Baz tepkimeleri incelendiğinde
2 mol NaCl elde edilmek istenirse yukarıdaki kat sayılar dikkate alınarak tepkimeye girenlerin ve oluşan suyun mol sayısı belirlenir.
Her zaman ortamda istenen miktarda asit ve baz bulunmayabilir. Örneğin yukarıdaki tepkime ortamında 1 mol hidroklorik asit ile 2 mol sodyum hidroksit bulunuyorsa hidroklorik asit sınırlayıcı bileşendir. Bu durum aşağıdaki şekilde ifade edilebilir. Tepkimede hidroklorik asidin tamamı biterken 1 mol sodyum hidroksit artar. Tepkime ortamında 1mol baz arttığı için ortam baziktir.
Ancak asit-baz tepkimelerinde H+ veya OH- iyonlarından birinin mol sayısı fazla olursa nötralleşme olur ancak ortam nötr olmaz. Ortam artan iyonun özelliğini taşır.
nH+ = nOH- ise ortam nötr
nH+ > nOH- ise ortam asidik
nH+ < nOH- ise ortam bazik
Asitlerle Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Asitler tepkimelerinde ısı açığa çıkarma özellikleri nedeniyle dikkatli çalışılması gereken maddelerdendir. Tepkimeler sırasında bulundukları kabın cinsine göre kap eriyebilir veya parçalanabilir. Asit çözeltileri hazırlanırken asit üzerine su eklenmez. Derişik asit üzerine az miktarda su eklendiğinde tepkime sonucu açığa çıkan ısı az miktardaki suyu buharlaştırırken asidin etrafa sıçramasına da neden olur. Asidin üzerine su eklenmeye devam edilirse açığa çıkan yüksek ısı cam kabın çatlamasına ve kırılmasına neden olabilir. Bu nedenle asit çözeltileri hazırlanırken asit üzerine su değil, su üzerine asit ilave edilmelidir.
- Nitrik asit (HNO3); metallerin çoğunu çözen kuvvetli bir asittir. Bu nedenle nitrik asit metal kaplarda saklanamaz. Genellikle cam veya plastik kaplarda saklanır.
- Hidroflorik asit (HF); yarı soy (Cu, Hg, Ag) ve soy metaller (Au, Pt)dışında kalan metallerle etkileşime girdiği için metallerle temasından kaçınılmalıdır. Hidroflorik asit zayıf bir asit olmasına rağmen camı aşındırır. Bu nedenle cam kaplarda saklanamaz.
- Sülfrik asit (H2SO4) soy metallerin (Au, Pt) dışındaki diğer metallerle tepkimeye girdiği için genellikle cam veya plastik kaplarda saklanır.
Asit – Bazların Fayda ve Zararları
* Meyve sebze gibi gıda maddelerinin birçoğu asit ve baz içerir. Asit ve bazlar günlük hayatta yenilen gıdaların sindirilmesinden alınan ilaçlara hatta temizlik malzemelerine kadar birçok yerde kullanılır.
* Asitler vücuda C vitamini (askorbik asit) alınmasında,
* Otomobillerin çalıştırılmasında,
* Hazır gıdaların raf ömrünün uzatılmasında,
* Kıyafetlerdeki inatçı lekelerin çıkarılmasında,
* Mutfak ve temizlik maddelerinde kullanılan bazlar sayesinde banyo ve mutfak temizliğinde ,
Metabolizmada Asit - Baz
* Hayatın sağlıklı bir şekilde devam ettirilmesi vücuttaki asitle bazın varlığına ve asit-baz tepkimelerine bağlıdır.
* Hücreler ve kimyasal tepkimeler pH değişimine oldukça duyarlıdır. Vücudun her bölgesinin pH değeri farklıdır. Yenilen besinlerin asidik veya bazik olması, vücutta başta kan olmak üzere birçok vücut sıvısının pH değerine etki eder. Bu değerin altına veya üstüne çıkılırsa farklı rahatsızlıklara neden olabilir.
* Vücut, asitlerin ve bazların seviyesini kontrol etmeye yardımcı olan bir tampon sisteme sahiptir. Vücuttaki pH seviyeleri bikarbonat (HCO3-) kullanılarak kontrol edilir.
* İnsan vücudundaki bazı organ ve dokular asit üretir. Örneğin kas dokusu çalışırken laktik asit üretir. Bu asit toplandığında bikarbonat iyonuyla nötrleşir. Vücuttaki pH değeri o kadar önemlidir ki bu değer değiştiğinde ve kısa sürede dengelenmediğinde insan hayatı tehlikeye girebilir.
Asit Yağmurları
CO2 Oluşumu
Havadaki karbon dioksit yağmur suyunda çözünerek karbonik asit (H2CO3) oluşturur.
Karbonik asit zayıf asittir. Kısmen iyonlaşarak H+ iyonları oluşturur.
Karbonik asitten gelen H+ iyonları yağmur suyunun pH' ını düşürür.
NO2 Oluşumu
NO su ile tepkimeye girmez fakat oksijenle tepkimesinden oluşan NO2 su ile tepkimeye girerek asit oluşturur.
Oluşan HNO3 iyonlaşarak H+ iyonu verir. H+ iyonu, yine yağmur suyunun pHʼ ını düşürür.
SO2 Oluşumu
Yağmur suyunun pHʼ ının düşmesinin nedeni endüstrinin gelişmesi, enerji tüketiminin artmasıdır (özellikle santrallerde kükürt içeren kömür ve petrol gibi fosil yakıtların yakılması). Fosil yakıtların yakılması sonucu açığa çıkan kükürt havadaki oksijenle tepkimeye girerek SO2 ve SO3 oluşturur.
SO3,suyla tepkimeye girdiğinde ise H2SO4 oluşur.
SO3 + H2O--------> H2SO4
Oluşan H2SO4 asit yağmuru olarak yeryüzüne iner.
Asit Yağmurlarının Etkileri
* Asit yağmuru çevreye zararlı etkileri olan, bir dizi kimyasal tepki- meyi tetikleyen, dünyayı etkileyen yağışların bir türüdür.
* Havada oluşan asitler yeryüzüne yağmur, karla karışık yağmur, kar veya sis şeklinde inebildiği gibi gazlar veya partiküller hâlinde de inebilir.
* Asit yağmurları birçok ekolojik etkiye sahiptir. En fazla etkilediği yerler göller ve akarsulardır.
* Asit yağmurları suları asidik yaparak bileşikler hâlinde bulunan ağır metallerin çözünmesine neden olur.
* Çözünen ağır metaller toprak, göl ve derelere karışarak suyun toksik hâle gelmesine neden olur.
* Suların asitliği arttıkça dere ve göllerdeki su canlılarının yaşamı tehlikeye girer. Zaman zaman kıyılarda toplu balık ölümleri görülmesinin bir nedeni de budur.
* Asitli su, topraktaki besin maddelerini ve yararlı mineralleri çözer.
* Alüminyum gibi maddelerin toprakta tutulmasına neden olduğundan ağaç ve bitkiler büyümek için gerekli besini alamaz.
* Asit yağmurları doğrudan ağaçları öldürmez. Yapraklara zarar vererek ağaçları zayıflatır. Yeşil ve sağlıklı olan yapraklar veya iğne yapraklar dökülür
* Yüksek rakımlı bölgelerdeki ormanlar flora ve fauna açısından oldukça önemlidir. Bu ormanların korunması dünyadaki bitki çeşitliliğini artırır. Ancak asit yağışlarından en çok bu ormanlar etkilenir.
* Yağmur dışında bulutların ve sisin içerdiği asit de yükseklerdeki ormanlara etki eder. Bulut ve sisler yağışların en asidik olanlarıdır. Asidik yağışlar yaprakların üzerinde bulunan mumsu tabakayı aşındırarak yaprakları tahrip eder.
* Yaprak zarar gördüğünde ve zayıfladığında onlara zarar veren hastalık ve böceklerden daha fazla etkilenir. Bu ağaçlar soğuk havalar da daha fazla zarar görür. Ayrıca ekosistemlerde su altında yaşayan türler de besin zinciri boyunca asit yağmurlarından etkilenir.
* Asit yağmurlarının insan sağlığına olumsuz etkisi vardır. Asit yağmurları havada partiküller oluşturur. Oluşan bu partiküller solunum problemlerine yol açarak nefes almayı zorlaştırır. Asit yağmurları ayrıca yapı malzemelerinin bozulmasına ve aşınmasına yol açarak tarihi eserlere de zarar verir.
