BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ)
è Edebiyat, sanat, siyaset, ticaret gibi alanlarda haklı bir üne kavuşmuş, tanınmış insanların hayatlarını, eserlerini, başarılarını okuyucuya duyurmak amacıyla yalın bir dille, tarafsız bir görüşle yazılan inceleme yazılarına "biyografi (yaşam öyküsü, hayat hikâyesi)" denir.
èYaşamı yazılan kişinin kendisi tarafından değil, onunla ilgili araştırma yapan, bilgi ve belgelere ulaşan veya onun yaşamına yakından tanıklık etmiş kişiler tarafından kaleme alınır.
èÜçüncü kişili anlatım ile yazılır.
èBilgi, belge, tanık ve kanıtlara dayandırılmalıdır.
èÖznel bir tutum izlenmemeli; aşırı yerme ve övmelerden uzak durulmalıdır.
èBiyografide amaç, söz konusu kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır.
èBiyografide kişinin nerede doğduğu, çocukluğunun nasıl bir ortamda geçtiği, öğrenim hayatı, yaptığı işler, çalıştığı yerler, kişiliği, huy ve karakteri, davranış özellikleri, başarılı olduğu alanlar, eserleri, ürünleri anlatılır.
èBelgelere ve örneklere dayandırılarak hazırlanan biyografiler, sanat ve meslek alanındaki tarihçiler için önemli kaynaklardır.
èDivan edebiyatında şairleri anlatan bu eserlere, "Tezkire" denirdi.
èTarihte ölen kişinin yaşamını ve yapıtlarını öven mezar yazıtları ve cenaze törenlerindeki konuşmalar, yaşam öykülerinin ilk örnekleri sayılabilir.
èBu türün Batı edebiyatındaki kökleri eski Yunan edebiyatından Plutarkos' un Romalıları anlattığı "Hayatlar" adlı eserine dayanmaktadır.
èTürk Edebiyatında ilk biyografi örneği Ali Şir Nevai'nin, "Mecâlis'ün-Nefâis" adlı eseridir.
èMehmet Emin Erişilgil'in "Bir Fikir Adamının Romanı: Ziya Gökalp", "Bir İslâm Şairinin Romanı: Mehmet Akif"; Tahir Alangu'nun "Ülkücü Bir Yazarın Romanı: Ömer Seyfettin"; Oğuz Atay'ın "Bir Bilim Adamının Romanı: Mustafa İnan" adlı eserleri biyografik romana örnek gösterilebilir.
è Süleyman Nazif ''Mehmet Akif'' ,Kenan Akyüz ''Tevfik Fikret'',Ahmet Hamdi Tanpınar ''Yahya Kemal Beyatlı'' Şevket Süreyya Aydemir > Tek Adam gibi eserler biyografi türünde yazılmıştır.
OTOBİYOGRAFİ (ÖZ YAŞAM ÖYKÜSÜ)
èKişinin kendi hayatını anlattığı yazıya otobiyografi denir.
èEdebiyat, sanat, siyaset, spor vb. alanlarda ünlü bir kişi; diğer insanlarca bilinmeyen yönlerini, başarısını nelere borçlu olduğunu ve nasıl kazandığını anlatmak amacıyla otobiyografisini yazabilir.
èOtobiyografi her ne kadar öznel bir anlayışla kaleme alınsa da gerçekler göz ardı edilmemelidir.
èOtobiyografiler yazarın yaşadığı dönemin özelliklerine kaynaklık ederler.
èOtobiyografi düşünsel plânla yazılır.
MONOGRAFİ
èÜnlü bir kimsenin hayatını, kişiliğini, eserlerini, başarılarını ayrıntılarıyla ele alan veya bilimsel bir alanda özel bir konu ya da sorun üzerine yazılan inceleme yazısına monografi (tek yazı) denir.
è Monografide herhangi bir yer, bir eser, bir yazar, tarihî bir olay, bilimsel bir alana ait bir sorun özel bir görüşle veya bakış açısıyla değerlendirilebileceği gibi bir konu üzerinde derinlemesine bir inceleme de yapılabilir.
