C) ZAMİRLER (ADILLAR)
Cümlede varlıkların adları yerine kullanılabilen ve adların yerine getirdiği bütün fonksiyonları yerine
getirebilen isim soylu kelimelerdir.
èSÖZCÜK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER(ADILLAR)ç
a)Kişi (Şahıs) Zamirleri : ben, sen, o, biz, siz, onlar
Örnek: Ben, sana onları yanıma çağır, demiştim.
Örnek: Siz, bize onu da davet edin, dediniz.
ÖNEMLİ NOT: Kişi zamirleri çekim eklerini alabilirler: bana, sana, bize, ondan, onları…
b) İşaret Zamirleri: Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, buraya, şuraya, oraya, burası, şurası, orası…
ÖNEMLİ NOT: “O“ ve “onlar” sözcükleri hem işaret hem de kişi zamiri olarak kullanılabilirler. Bu
kelimeler insan isminin yerini tutuyorsa şahıs zamiri, insan dışı varlıkların yerini
tutuyorsa işaret zamiridir.
Örnek: Bundan çok kar ettik. Örnek: Ötekini almayalım mı? Örnek: Şöylesini bulamadık.
Örnek: Oraya şunu asmalıyız. Örnek: Diğeri daha pahalıydı. Örnek:Orası da sıcak mıydı?
c) Belgisiz Zamirler: Bazıları, biri, kimi, hepsi, herkes, kimse, birçoğu, birkaçı, şey…
Örnek: Bazıları anlamamış. Örnek: Herkes işine baksın. Örnek: Bir şey söyleme.
Örnek: Biri bana gelsin. Örnek: Birçoğunu bulamadılar. Örnek: Hiçbirini alma.
d)Soru Zamirleri: Ne, kim, kimi, hangisi, kaçı, nereye, nerede, nereden…
Örnek: Nereye gidiyorsun? Örnek: Ne söyleyeceksin? Örnek: Saat kaç?
Örnek: Kim anlattı? Örnek: Hangisini giyeceksin? Örnek: Kaçı bozuk çıktı?
e) Dönüşlülük Zamiri: ‘’Kendi’’ sözcüğüdür. Tüm zamir çeşitleri gibi çekim eklerini alabilirler.
Örnek: Kendimle konuşuyorum. Örnek: Kendim ettim, kendim buldum.
Örnek: Bu, kendisine iletildi. Örnek: Yaramı sarmaya yar kendi gelsin.
èEK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER(ADILLAR)ç
a) İyelik (Aitlik) Zamirleri
Ek halinde olup getirildiği ismin hangi şahsa ait olduğunu bildirir. Bunlar aynı zamanda iyelik ekleridir.
1. tekil şahıs iyelik eki → -(i)m
2. tekil şahıs iyelik eki → -(i)n
3. tekil şahıs iyelik eki → -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü
1. çoğul şahıs iyelik eki → -(ı)mız, -(i)miz, -(u)muz, -(ü)müz
2. çoğul şahıs iyelik eki → -(ı)nız, -(i)niz, -(u)nuz, -(ü)nüz
3. çoğul şahıs iyelik eki → -ları, leri
» (benim) bilgim
» (senin) bilgin
» (onun) bilgisi
» (bizim) bilgimiz
» (sizin) bilginiz
» (onların) bilgileri
UYARI 3. tekil şahıs iyelik eki “ı, i, u, ü” ile belirtme hal eki olan “ı, i, u, ü” birbiriyle
karıştırılmamalıdır.
UYARI Bu iki eki karıştırmamak için eki alan kelimenin başına “onun, onların” kelimelerinden uygun
olanı getiririz. Cümlenin anlamında herhangi bir bozulma olmuyorsa o ek iyelik ekidir, cümlenin
anlamında bozulma oluyorsa hal ekidir.
Örnek Yasemin’in bilgisayarı benim bilgisayarımdan daha hızlıydı.
Bu cümlede “bilgisayar” sözcüklerinin başına “onun” ve “benim” getirebiliyoruz. Bu nedenle “-u” ve “m”eki iyelik ekidir.
b) İlgi Zamirleri
Cümlede daha önce geçmiş bir ismin yerini tutan “-ki” eki ilgi zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır. Belirtili isim tamlamasında tamlananın yerine kullanılır. Tamlayan eklerinin üzerine gelir.
Örnek Sınıfımız okulun güneş alan bölümündeydi. Ötekiler güneş almıyordu.
Bu cümlede “sınıf” sözcüğü iki kere tekrarlanmayarak “-ki” eki “sınıf” sözcüğünün yerine
kullanılmıştır. “-ki” eki ismin yerine kullanıldığı için ilgi zamiridir.
UYARI İlgi zamiri olan “-ki”, bağlaç olan “ki” ve sıfat yapan “-ki” eki ile karıştırılmamalıdır.
Örnek Sokaktaki kedi bir hayli bitkin görünüyordu. (“kedi” sözcüğünü nitelediği için sıfat yapan “-ki”)
Örnek Kalemimi evde unutmuşum, seninkini kullanabilir miyim? (“kalem” sözcüğü yerine
kullanıldığı için ilgi zamiri)
Örnek Kafamı kaldırdım ki karşımda onu gördüm. (cümleleri birbirine bağladığı için bağlaç)
E)EDAT (İLGEÇ)
èKendi başlarına anlamı bulunmayan; başka söz ya da söz öbekleri ile birlikte kullanılarak anlam
kazanan sözcüklerdir.
èFarklı anlamlarda kullanılabilirler.
èCümlede belli anlam ilgileri kurmaya yararlar.
è Cümle içinde anlam kazanır.
èGenelde kendilerinden önceki kelimeye hal eki ile bağlanırlar.
èCümleden çıkarıldıklarında, cümlenin anlamı bozulur.
BAŞLICA EDATLAR
ile, yalnız, ancak, gibi, mi, için, sanki, üzere, -e göre, -e kadar, -e doğru, -e karşı, -e karşın,
-e rağmen, -e dek, -e değin, -den sonra, -den önce, -den yana, -den dolayı, -den beri, -den başka,
-den ötürü, sade, sadece, tek, bir, denli, değil
Örnek: Maça kardeşimle gittim. Örnek: Sen yalnız kendini düşünürsün.
Örnek: Soruları ancak sen çözebilirsin. Örnek: Hep gelecekmiş gibisin.
Örnek: Bana göre aşk yok hayatta. Örnek: Sabaha kadar uyumamış.
Örnek: Akşama doğru eve gelirim. Örnek: Hayatta ölümden başkası yalan.
Örnek: Bursa’ya gitmek üzere yola çıktı. Örnek: Sorular o kadar kolay değildi.
F)ÜNLEM
Kendi başına anlamı olmayan; sevinç, korku, heyecan, kızma, şaşma, acı, ürperme gibi
duygular içeren ya da seslenme bildiren sözcüklerdir.
Örnek: Ah! Çok üzdüm seni. (Pişmanlık) Örnek: Öf! Bu nasıl koku? (İğrenme)
Örnek: Öf be! Yapma şunu. (Kızma) Örnek: Eyvah! Süt taştı (Telaş)
Örnek: Oh be! Sonun bitti. (Rahatlama) Örnek: Ey! Türk Gençliği (Seslenme)
Örnek: Tüh! (Pişmanlık) Örnek: Eh! (Fena değil)
Örnek: Of! Bunalttın beni (Canı sıkılma) Örnek: Yoo! Ben bir şey demedim. (Kabul etmeme)