FİİLLERDE KİP
Eylemin gösterdiği kılış, durum veya oluşun zamana bağlı olarak nasıl gerçekleştiğini veya
gerçekleşeceğini gösteren söyleyiş kalıplarına kip adı verilir.
Örnek: Koş-ar-ım                                             Örnek: git-se-m
Koş-ar-sın                                                          git-se-n
Koş-ar                                                               git-se
Koş-ar-ız                                                            git-se-k
Koş-ar-sınız                                                       git-se-niz
Koş-ar-lar                                                           git-se-ler
Türkçede kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır:

1.Bildirme (Haber) Kipi Ekleri
Belirli bir zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Dilimizde 4 temel zaman vardır.
1) Geçmiş Zaman: Eylemlere getirilen (-di, -miş) ekleriyle yapılır.
a) Bilinen(Görülen /Belirli) Geçmiş Zaman: Eylemlere getirilen (-di / -dı / -du / -dü / -tı / -ti / -tu /tü)
ile yapılır. Görülen, tanık olunan, bilinen veya yapıldığından emin olunan geçmişe ait bir eylemin
anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
Örnek: Projeyi tam zamanında bitirdim. (Bilinen)
Örnek: Yeni doğan bebeği özenle yıkadı. (Görülen, tanık olunan)
Örnek: Uzakta bir toz bulutu var, geldiler. (Duyularla kesinleşmiş)
Örnek: Anadolu’nun kapılara 1071’de açıldı. (Bilimsel kesinlik)
b) Öğrenilen (Duyulan / Belirsiz) Geçmiş Zaman: Eylemlere getirilen (-mış / -miş / -muş / -müş)
ile yapılır. Görülmeyen, başkasından duyulan veya bittikten sonra fark edilen geçmişe ait bir eylemin
anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
Örnek: Havalar bu hafta oldukça soğuyacakmış (Başkasından öğrenilmiş.)

2) Şimdiki Zaman: Eylemlere getirilen -yor, -makta, -mekte ile yapılır. Halen yapılmakta olan,
henüz tamamlanmamış bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır.
Örnekler: Koşmakta, gelmekte, seviyor…

3) Gelecek Zaman: Eylemlere getirilen (-ecek / -acak) ile yapılır. Gelecek zaman içerisinde bir
eylemin bildirilmesinde kullanılır.
Örnekler: Koşacağım, geleceğim, sevecesin …
4) Geniş Zaman: Eylemlere getirilen (-r / -(a)r / -(e)r / -(ı)r / -(i)r / -(u)r / -(ü)r)  ile yapılır. Eylemin
her zaman tekrarlandığının bildirilmesinde ve genel yargıları anlatmakta kullanılır.
Örnekler: Koşar, gelir, sever …

2. Dilek Kipleri
Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Dilek kiplerinde zaman anlamı yoktur.
Dilek kipleri dörde ayrılır.

1)Gereklilik Kipi: Eylemlere getirilen (-meli / -malı) ile yapılır. Eylemin yapılmasının gerekli veya
zorunlu olduğunu ifade eder.
Örnekler: Koşmalıyım , gelmeliyim , sevmeliyim…    
2) Şart Kipi: Eylemlere getirilen (-se / -sa) ile yapılır. Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu
olan işin dileğe ve şarta bağlı olduğunun bildirilmesini sağlar.
Örnekler: Koşsam, gelsem , sevsem …
3) İstek Kipi: Eylemlere getirilen (-e, -a) ile yapılır. Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar.
Cümle içerisinde genelde “-elim, -eyim” şeklinde kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar.
Örnekler: Koşayım, geleyim, seveyim …        
4) Emir Kipi:  Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. Emir kipinin eki yoktur, kişi
ekleriyle çekimlenir.
Örnekler: Koş, gel, sev …

3. Fiillerde Olumsuzluk
İşin, oluşun veya hareketin yapıldığını veya yapılabileceğini bildiren fiillere olumlu fiil, işin oluşun
veya hareketin yapılmadığını veya yapılamayacağını bildiren fiillere olumsuz fiil denir.
Fiillerin olumsuz biçimleri, kip ve kişi ekinden önce “-me, ma” eki getirilerek yapılır.

ÖNEMLİ NOT: Geniş zamanın olumsuzu -maz ,-mez ile yapılır.

            4. Fiillerde Soru
Fiiller, kendinden sonra eklenen “mı, mi, mu, mü” soru ekleriyle soru anlamı kazanır. “mi” soru eki,
kendinden önce gelen sözcüklerden ayrı, kendinden sonra gelen eklerle ise bitişik yazılır.
Örnekler: Gitti mi? ,    gitmiş miydin?

Fiillerde Anlam Kayması
Bir cümlede fiilin aldığı kip veya zaman ekiyle cümlenin anlamındaki zaman veya kipin farklı
olmasına fiilde anlam / zaman kayması denir.
Örnek: Bir hafta sonra Ankara’ya uğruyorum.
Bu cümlede eylem, şimdiki zaman kip ekini almıştır ancak “haftaya” sözcüğü, Ankara’ya gitme
eyleminin henüz yapılmadığı, gelecek zamanda yapılacağı anlamı katmıştır. Fiilin aldığı ekteki
zamanla kastettiği zaman farklı olduğu için bu cümlede anlam kayması vardır.
Örnek: Her akşam bir saat yürüyüş yapıyorum.
Bu cümlede eylem, şimdiki zaman ekini almıştır fakat eylem her akşam tekrarlanmaktadır ve geniş
zaman anlamı taşımaktadır.
Örnek: Bana bu şiiri yazan bu çocuk olacak.
Bu cümlede eylem, gelecek zaman ekini almıştır; cümle gereklilik anlamı taşımaktadır.
Örnek: Ödevlerini zamanında bitireceksin.
Bu cümlede eylem, gelecek zaman ekini almıştır; cümle emir anlamı taşımaktadır.
Örnek: Hayırdır, kime baktınız?
Bu cümlede eylem, görülen geçmiş zaman ekini almıştır; cümle şimdiki zaman anlamı taşımaktadır.
Örnek: Pikniğe gitmek için odanı toplayacaksın.
Bu cümlede fiil, gelecek zaman ekini almıştır; cümle gereklilik anlamı taşımaktadır.
Örnek: İki gün sonra yanına gelirim.
Bu cümlede fiil, geniş zaman ekini almıştır; cümle gelecek zaman anlamı taşımaktadır.