16. YÜZYIL

TAŞLICALI YAHYA

èMesnevileriyle tanınır.

èHamse sahibidir.

èKanuni'nin oğlu Şehzade Mustafa'nın katledilmesi üzerine yazdığı mersiye ile meşhurdur.

èEseri: Şah u Geda (mesnevi) ,Divan, Edirne Şehrengizi, İstanbul Şehrengizi, Gencine-i Râz, Yusuf u Zeliha, Kitab-ı Usul, Gülşen-i Envar.

BAĞDATLI RUHİ

èAzeri sahası şairidir.

èMevlevidir.

èToplumsal konuları işleyen bir şairdir.

èDivan'ındaki terkib-i bend'iyle tanınır. Üzerine üç yüzden fazla nazire yazılan bu "terkib-i bent"e

en güzel nazireyi Ziya Paşa yazmıştır.

èEseri: Divan

FUZULİ

èBağdat'ta yaşayan şair Azeri sahası Türk edebiyatının temsilcisidir. Kerbela'da bir salgın hastalık

sonucunda ölmüştür.

èŞiirlerinde Azeri Türkçesini, Arapçayı ve Farsçayı kullanmıştır.

èPlatonik aşkı anlattığı lirik şiirleriyle Türk edebiyatının en büyük gazel ustalarındandır.

èTasavvufun etkisiyle, beşeri aşkı ilahı aşka ulaşmak için bir basamak olarak değerlendirmiştir; bundan dolayı şiir­lerini acı çekmenin insanı olgunlaştıracağı düşüncesiyle yazmıştır.

èSevgiliye kavuşmak istemeyen, ayrılığın getirdiği acıdan hoşlanan bir şairdir. Bu düşüncesini "Aşk derdiyle hoşem el çek ilacumdan tabip / Kılma derman kim helakim zehri dermanundadır." beytiyle anlatmıştır.

èBilimsiz şiiri temelsiz duvara benzeten şairin şiirlerinde dini-tasavvufi birikimi kadar tıp, kimya, matematik gibi bilimlerdeki birikimi de dikkat çeker.

èNaat örneği olan "Su Kasidesi"yle tanınır.        

èLeyla ile Mecnun mesnevisinde Mecnun'un beşeri aşktan ilahı aşka yükselişini anlatır.

èEserleri: Divan (Türkçe, Arapça ve Farsça) ,Leyla ile Mecnun (mesnevi),Şikâyetname (Süslü nesir örneğidir. Kanuni'nin ölümünden sonra kendisine verilmeyen maaşı vesilesiyle rüşvetçiliği, sosyal aksaklıkları konu edinen bir mektuptur.),Hadikatü's Süeda (Kerbela olayını anlatır)Hadis-i Erbain Tercümesi (Kırk Hadis),Risale·i Sıhhat ü Maraz (Sağlıkla ilgili),Beng ü Bade,Enisü'l Kalb, Rind ü Zahit, Sakiname

? ÇIKMIŞ SORU Şiirlerini Azerî lehçesiyle yazmış olan Divan Edebiyatı şairi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bakî              B)Nedim              C)Şeyh Galip                       D) Fuzuli                    E) Nefî    (1971 ÜSS)

CEVAP D  Parçada bahsi geçen şair Fuzuli'dir.

? ÇIKMIŞ SORU Uğradığı haksızlığı günün büyüklerine duyurmak için Şikâyetname adlı eseri

yazan şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şeyhî                B)Fuzulî                C) Ali Şir Nevaî   D) Nabî     E) Bağdatlı Ruhî    (1969 ÜSS)

CEVAP B Şikâyetname adlı eser, Fuzuli'nin, kendisine bağlanan maaşın Kanuni'nin ölümünden

sonra kendisine verilmemesi nedeniyle yazdığı rüşvetçiliği, sosyal aksaklıkları konu edinmektedir.

BAKİ

èSultanü'ş Şuara (Şairler Sultanı) olarak tanınır.

èGazel ustasıdır.

èDin adamı olmakla birlikte, tasavvuftan etkilenmemiş, din dışı konuları ele almış ve somut aşkı anlatmış bir şa­irdir.

èMahallileşme akımının etkisiyle sade İstanbul Türkçesiyle şiirler yazmış bir öncü isimdir.

èFuzuli gibi acıları anlatan bir şair değildir; rindane (zevk ve eğlenceye düşkün) bir şairdir.

èKanuni Sultan Süleyman tarafından korunmuştur.

èKanuni'nin ölümü üzerine terkib-i bend biçiminde yazdığı, en önemli eseri olan Kanuni Mersiyesiile tanınmıştır. Bu mersiye Divan'ında yer almaktadır.

èMesnevi yazmamıştır.

èŞiirleri, özellikle Şeyhülislam Yahya ve Nedim üzerinde etkili olmuştur.

èEserleri:,Divan,Fezail-i Cihad (Arapçadan tercüme),Fezail-i Mekke (Arapçadan tercüme),Hadis-i Erbain Tercümesi

? ÇIKMIŞ SORU "Fuzuli, Leylâ ve Mecnun'u ile bütün edebiyatımız boyunca tek başına kalmış bir eserin sahibidir. Baki'nin Mersiye'si gibi, onun Mesnevi'si de uzun zamanı kapatan eserlerdendir. Çağdaşı Yahya Bey gibi, Atai gibi bu yola heves edenler az çok bölgesel konuları ele almışlar ya da çeviriye özenmişlerdir."

Parçaya göre Fuzuli'nin Mesnevi'si ile Baki'nin Mersiyesi'nin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bu eserlerle "mesnevi" ve "mersiye" devrinin kapanmış olması

B) Şairlerinin bu türlerde başka eser vermemiş olmaları

C) Uzun zaman, eşdeğerde benzerlerinin yazılmamış olması

D) Türlerinin ilk örnekleri sayılmaları

E) İki büyük çağdaş şair tarafından yazılmış olmaları          (1985 ÖYS)

CEVAP C Parçaya göre Fuzuli'nin Mesnevi'si ile Baki'nin Mersiyesi'nin ortak özelliği Uzun zaman, eşdeğerde benzerlerinin yazılmamış olmasıdır.

? ÇIKMIŞ SORU Kanunî Sultan Süleyman devrinin ünlü şâiri olup adı geçen padişahın ölümü üzerine meşhur bir mersiye söyleyen kimdir?

A) Hayali Bey         B) Şeyhülislâm Yahya      C) Bakî              D) Fuzulî               E) Nabî      (1973 ÜSS)

CEVAP C Kanunî Sultan Süleyman devrinin ünlü şairi olup adı geçen padişahın ölümü üzerine meşhur bir mersiye söyleyen kişi Baki'dir.

? ÇIKMIŞ SORU Fuzulî ile Bakî arasında şairlik bakımından mevcut en esaslı fark aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fuzulî mutsuz, Bakî mutlu bir çevrede yaşamıştır.

B) Biri Osmanlı dilini, diğeri Azeri lehçesini kullanmıştır.

C) Fuzulî karamsar, içine kapanık ve hassas, Bakî neşeli, girgin ve iyimserdir.

D) Fuzulî ızdırabın, Bakî ihtişamın, zevkin şairidir.

E) Fuzulî insan aşkı ile beraber ilahi aşkı, Bakî maddi aşkı terennüm etmiştir.          (1967 ÜSS)

CEVAP B Sorunun göreceli olarak hazırlanması nedeniyle hatalı bir soru olarak değerlendirilebilecek bu sorudan hareketle iki şair arasındaki en esaslı fark Baki'nin Osmanlı dilini Fuzuli'nin ise Azeri lehçesini kullanmasıdır.

ZATİ

è16. yüzyılda gazel ve kaside türlerinde eserler veren önemli divan şairlerdendir.

èEserleri: Şem ü Pervane, Ahmed ü Mahmud, Ferruhname, Siyer-i Nebi, Fal-i Kur'an, Şehrengiz

HAYALİ

èHeyecan ve hisse çok değer veren bir şairdir.

èTasavvufi şiirleri olmakla birlikte tasavvufi bir şair değildir.

èEseri: Divan

NEV'İ

èEdebiyatımızda sâde dilli ve samimî duygular bulunduran gazelleri ile tanınmıştır.

èÂşıkane söyleyişi vardır.

èEserleri: Dîvan, Hasb-ı Hâl, Tercüme-i Hadîs-i Erbain