GEÇİŞ DÖNEMİ

è751 yılında Talas Savaşı'nda, Türklerin, Çinlilere karşı Müslümanlarla aynı safta yer almaları bu iki kültürü birbirine iyice yaklaştırmıştır. Türklerle Müslümanlar arasında VII. yüzyılın ortalarından, 10. yüzyılın sonlarına kadar devam eden askerî, siyasî ve ticari ilişkiler, Türklerin büyük bir çoğunluğunun İslam dinini tanıyıp kabul etmesini sağlamıştır.

èTürkler, İslamiyet'le 10. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar etkisini devam ettiren yeni bir medeniyet ve kültür dairesine girmişlerdir. Bu medeniyetin etkisiyle yerleşik hayata geçmişlerdir. Yerleşik hayata geçince de dünyaca tanınan şehirler ve kültür merkezleri kurmuşlardır. Bilim, sanat, edebiyat, sosyal hayat, devlet sistemi gibi alanlarda büyük ilerlemeler sağlamışlardır. Bir yaşam biçimi olarak kabul edilen İslam dini, edebî ürünlerde de yeni şekillenmelere zemin hazırlamıştır.

è11. yüzyıl ile 12. yüzyıllarda Türk edebiyatı bir geçiş dönemi yaşamıştır.

Geçiş Dönemi Türk Edebiyatının Genel Özellikleri

èİslamiyet öncesi kültür ile İslami kültür iç içedir.

èBu dönemde yazılan eserler genelde didaktik (öğretici) niteliktedir. Eserlerde toplum hayatını şekillendirme ve yönlendirme amacı güdülmüştür. Yazılma amacı Türklere İslamiyet'in güzelliklerini ve erdemlerini öğretmektir.

èArapça ve Farsçanın etkileri görülmeye başlanmıştır.

èŞiirlerde, hem millî nazım birimi olan dörtlük, hem de beyit kullanılmıştır.

èHece ölçüsüyle beraber aruz ölçüsü de kullanılmaya başlanmıştır.

Geçiş Dönemi Eserleri

                 KUTADGU BİLİG

èEser, ''mutluluk veren bilgi" anlamını taşımaktadır.

èİslâmî Türk edebiyatının adı bilinen ilk şair ve düşünürü Balasagun'lu Yusuf Has Hacib tarafından aruz ölçüsü ile yazılmıştır.

è Karahanlı Türkçesiyle yazılan bu eser, Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a sunulmuş, Han da eseri çok beğendiği için Yusuf'u, takdiren "Hâs Hâcib" tayin etmiştir.

èEser, insanlara dünyada tam anlamıyla kutlu olmak için gereken yolu göstermek için yazılmıştır.

èİslamiyet'in etkisiyle Arapça ve Farsça sözcükler etkin bir şekilde kullanılmıştır.

èDidaktik bir eserdir. Bazı bölümlerinde ansiklopedik bilgiler içerir. Mesnevi tarzında, 6645 beyit olarak yazılmıştır. Eserde 173 de dörtlük vardır.

èEserde, toplum hayatındaki bozuklukları düzeltecek, insanı mutlu edecek yolların neler olduğu belirtilmiş; bunun yolları, devrin hükümdarına öğütler halinde gösterilmiştir. Eserde ahlak ve dinin önemi, devlet idaresi gibi konulara da değinilmiştir. Bu açıdan esere bir siyasetname de denilebilir.

èEserde ; hükümdar olan Güntogdı ve hukuku ve adaleti , vezir olan Aytoldı  saadeti ve devleti, vezirin oğlu olan Ögdülmiş aklı ,vezirin kardeşi olan Odgurmış; akıbeti ve kanaati temsil eder.

èBilinen üç nüshası, Fergana, Viyana ve Mısır'da bulunmaktadır.

? ÇIKMIŞ SORU Aşağıdakilerin hangisinde "Kutadgu Bilig"le ilgili bir bilgi yanlışı vardır?

A) İslâmi Dönem'de oluşturulan ilk eserdir.                          B) Karahanlılar Dönemi'nde oluşturulmuştur.

C)Nazım birimi dörtlük olup hece ölçüsüyle yazılmıştır. D)Yusuf Has Hâcip tarafından kaleme alınmıştır.

E) Didaktik unsurlar yoğun biçimde kullanılmıştır.                    (2014 LYS)

CEVAP C  Kutadgu Bilig adlı eser hece ölçüsüyle değil aruz ölçüsüyle yazılmıştır

? ÇIKMIŞ SORU Aşağıdakilerden hangisi, Kutadgu Bilig'de yer alan kişi ve onun temsil ettiği

kavramlar arasında değildir?                        

A) Alp Er Tunga–Doğruluk                               B)Ay Toldı–Saadet             C) Kün Togdı–Kanun 

D)Ögdülmiş–Akıl                 E) Odgurmış – Akıbet (2012-LYS)

CEVAP A Kutadgu Bilig'de yer alan kişi ve onun temsil ettiği kavramlar ile ilgili B, C, D ve E seçeneklerinde verilen bilgiler doğrudur. Ancak Alp Er Tunga Saka Türklerine ait bir destandır.