ÇIKARIM (AKIL YÜRÜTME):
Tanım: Elde edilen verilere dayanarak bir sonuç elde etme işlemine çıkarım denir.
Örnek-1
Bütün kuşlar uçar.
Kartal da bir kuştur.
O halde, kartal da uçar. (Sonuç)
Örnek-2
Bütün kediler dört ayaklıdır.
Pamuk da bir kedidir.
O halde, Pamuk da dört ayaklıdır. (Sonuç)
?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
            Bir çıkarımda, sonuca dayanak olan önermelere ne ad verilir?
A)        Tanım
B)        Kıyas
C)        Öncül
D)        Veri
E)        Terim                                                 (1993/ÖYS)
Çözüm: C

KARŞI OLUM KARESİ
ÖNERME SEMBOLLERİ:
Tümel olumlu önerme      (A)
Tümel olumsuz önerme ( E)
Tikel olumlu önerme    ( I  )
Tikel olumsuz önerme  (O)

!!!!!!!!!FOTOĞRAF 12 DEKİ ŞEKİL VE YAZILAR GELECEK !!!!!!!!!!!!
UYARI: Dikkat edilirse bir önermenin:

• Karşıtı vardır.
• Çelişiği vardır.
• Altığı vardır.

ÜST KARŞIT ÖNERMELER:

Özne ve yüklemleri aynı iki tümel önerme sadece nitelik bakımından farklıysa bu iki önerme arasında ÜST KARŞTLIK İLİŞKİSİ vardır denir.
Üst karşıt önermelerden biri doğruysa diğeri yanlıştır.
Örnek:
Bütün ağaçlar fotosentez yapar. (A )
Hiçbir ağaç fotosentez yapmaz. ( E )

ALT KARŞIT ÖNERMELER:
Özne ve yüklemleri aynı iki tikel önerme sadece nitelik bakımından farklıysa bu iki tikel önerme arasında alt karşıtlık vardır.
Örnek:
Bazı insanlar gözlüklüdür.( I )
Bazı insanlar gözlüklü değildir.(O )

NOT: Alt karşıt önermelerden ikisi birden yanlış olamaz.

ALTIK ÖNERMELER:

Özne ve yüklemleri aynı, sadece nicelikleri farklı önermeler arasında Altık ilişkisi vardır.
Örnek:
Bütün ağaçlar yapraklıdır. (A )
Bazı ağaçlar yapraklıdır. ( I)

ÇELİŞİK ÖNERMELER:

Özne ve yüklemleri aynı olan iki önerme hem nitelik (olumlu-olumsuz) hem de nicelik (tümel-tikel) bakımından birbirinden farklıysa bu önermeler arasında çelişiklik ilişkisi vardır.

NOT: Çelişik iki önermeden birisi doğruysa diğeri zorunlu olarak yanlıştır.

Örnek -1
Bütün bilim insanları çalışkandır. ( A )
Bazı bilim insanları çalışkan değildir. ( O )
Örnek -2
Bazı doktorlar gözlüklüdür. ( I )
Hiçbir doktor gözlüklü değildir. ( E )

?ÖRNEK SORU(ÖSYS):

 Konu ve yüklemleri aynı olan iki önerme hem nitelik hem nicelik bakımından birbirinden farklıysa bu önermeler birbiriyle çelişiktir. Bu bilgi doğrultusunda aşağıdaki önerme çiftlerinden hangisi çelişiktir?
A)        Bazı insanlar ölümlüdür.
            Bazı insanlar ölümlü değildir.
B)        Bütün insanlar öğretmendir.
            Hiçbir insan öğretmen değildir.
C)        Bazı insanlar mavi gözlüdür.
            Hiçbir insan mavi gözlü değildir.
D)        Bütün insanlar sanatçıdır.
            Bazı insanlar sanatçıdır.
E)        Hiçbir insan yalancı değildir.
            Bazı insanlar yalancı değildir.            (2008/ÖSS)
Çözüm: C

?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
                         I- Tüm fizikçiler bilim adamıdır.
                       II- Bazı fizikçiler bilim adamı değildir.
Bu iki önerme çelişiktir.
Aşağıdakilerden hangisi çelişik önermelerin özelliklerinden biri değildir?
A)        Farklı nicelikte olma
B)        Aynı özne ve yüklem terimlerine sahip olma
C)        Farklı nitelikte olma                          
D)        Aynı anda aynı doğruluk değerine sahip olma
E)        Aynı yargıda bulunma                     (1989/ÖYS)
Çözüm: E

?ÖRNEK SORU(ÖSYS):

“Çelişki, özne ve yüklemi aynı olan iki önermenin hem nitelik hem de nicelik yönünden farklı olması halidir.”
Buna göre karşı olum karesinde yer alan,
I-         Tümel olumlu
II-        Tümel olumsuz
III-      Tikel olumlu
IV-      Tikel olumsuz
Önermelerinden hangileri çelişiktir?             (1992/ÖYS)
A)        I ile II
B)        I ile III
C)        I ile IV
D)        III ile IV
E)        II ile IV
Çözüm: C

?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
“Bütün insanlar özgürdür.” önermesi doğru ise “Bazı insanlar özgür değildir.” önermesi yanlıştır. “Bazı insanlar özgürdür.” önermesi doğru ise “Hiçbir insan özgür değildir.” önermesi yanlıştır.     Bu örnekler, karşı olum karesindeki önermelerle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemektedir?
A)        Doğru bir tümel önermenin karşıtı daima yanlıştır.
B)        Çelişik önermelerden birisi doğru ise zorunlu olarak diğeri yanlıştır.
C)        Yanlış tümel önermelerin karşıtı bazen doğru, bazen yanlıştır.                                           
D)        Eğer tümel önerme doğru ise altıları olan tikel önermelerde doğrudur.
E)        Eğer tümel önermeler yanlış ise altıkları bazen doğru, bazen de yanlış olur.                                                                 (1994/ÖYS)
Çözüm: B

?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
            “Bazı üçgenler ikizkenardır.” önermesinin çelişiği aşağıdakilerden hangisidir?                                  
A)        Bazı üçgenler ikizkenar değildir.
B)        Tüm üçgenler ikizkenardır.
C)        Bütün eşkenar üçgenler ikizkenardır.
D)        Bazı üçgenler eşkenardır.
E)        Hiçbir üçgen ikizkenar değildir.                                (1987/ÖYS)
Çözüm: E

DÖNDÜRME:
Tanım: Bir önermenin özne ve yükleminin yeri değiştirilerek yeni bir önerme elde etme işlemine döndürme denir.
Döndürme Kuralları:

1-Önermenin niteliği değiştirilmez.
2-Önermenin doğruluğu değiştirilmez.
3-Özne ve yüklem yer değiştirmelidir.

Döndürme ikiye ayrılır:

1-DÜZ DÖNDÜRME:
Tanım: Bir önermenin niteliğini ve doğruluğunu değiştirmeden öznesini yüklem, yüklemini özne yapmaktır. Buna aynı zamanda ‘EŞDEĞER ÖNERMELER de ‘denilir.

DÜZ DÖNDÜRME FORMÜLÜ   
 EMEL CAMI KIRDI

Örnek -1
Bütün metaller ısıtılınca genleşir.
Bazı ısıtılınca genleşenler metaldir.

Örnek-2
Bütün balıklar yüzer.
Bazı yüzenler balıktır.
?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
            Aşağıdaki önermelerden hangisi  “bazı madenler sıvıdır” önermesiyle eşdeğerdir?
A)        Tüm madenler sıvıdır.
B)        Bazı sıvılar madendir.
C)        Hiçbir maden sıvı değildir.
D)        Cıva sıvı bir madendir.
E)        Bazı madenler sıvı değildir.                            (1988/ÖYS)
Çözüm: B

2-TERS DÖNDÜRME:
Tanım: Ters döndürme işleminde özne ve yüklemin karşıtlıkları yer değiştirir.
NOT: Öznenin karşıt hali yüklem yapılır, yüklemin karşıt hali özne yapılır. Karşıtlık hali –OLMAYAN  ile ifade edilir.

TERS DÖNDÜRME FORMÜLÜ
EROL MOTOR SATAR

Örnek-1
Bütün kuşlar kanatlıdır.
Bütün kanatlı olmayan kuş olmayandır.

Örnek-2
Bazı insanlar doktordur.
Bazı doktor olmayan insan olmayan değildir.

KIYAS VE KIYAS ÇEŞİTLERİ:

Tanım: İki öncül ve bu öncüllere bağlı olarak bir sonuç çıkarılma işlemine kıyas denir.

Örnek-1
Bütün çalışanlar kazanır. (Öncül)
Ahmet de çalışıyor.           (Öncül)
O halde, Ahmet de kazanacak. (Sonuç)

Örnek-2
Bütün metaller ısıtılınca genleşir. (Öncül)
Bakır da bir metaldir.                       (Öncül)
O halde, bakır da ısıtılınca genleşir. (Sonuç)

KIYASIN YAPISI:

• Her kıyasta en az üç önerme ve üç terim bulunur.
• Büyük terim: Sonuç önermesinin yüklemine denir
• Küçük terim: Sonuç önermesinin öznesine denir
• Orta terim: Her iki öncülde de ortak olarak bulunan terimdir.

Örnek:
Bütün fizikçiler bilim insanıdır. (Ön)
Einstein de bir fizikçidir. (Ön)
O halde, Einstein de bilim insanıdır. (Sonuç)
İnsan: Büyük terimdir.
Einstein: Küçük terimdir.
Fizikçi: Orta terimdir.
?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
             “Bazı insanlar hata yapar.”
            “Bazı hatalar bağışlanabilir.”
            “Bazı insanlar bağışlanabilir.”
Bu hatalı kıyasta aşağıdaki kurallardan hangisine uyulmamıştır?                                       
A)        Her kıyasta yalnız üç terim bulunmalıdır.
B)        Sonuçta orta terim yer almaz.
C)        Öncüllerden biri olumsuz ise sonuç olumsuz olur.
D)        İki tikel öncülden sonuç çıkmaz.
E)        İki olumsuz öncülden sonuç çıkmaz.   (1985/ÖYS)
Çözüm: D