KIYAS ÇEŞİTLERİ:

1-Kesin kıyas:
2-Zincirleme kıyas:
3-Sorit:
4-Entimem:
5-Koşullu kıyas:
6-İkilem:
Şimdi detaylıca tanımlarına geçelim:
1-Kesin kıyas: İki öncül ve bir sonuçtan oluşan kıyaslara kesin kıyas denir.
Örnek:
Bütün kuşlar kanatlıdır. (Öncül)
Martı da bir kuştur. (Öncül)
O halde, martı da kanatlıdır. (Sonuç)
?ÖRNEK SORU (ÖSYS):
            Öncülleri;
            I. Hiçbir yoksul mutlu değildir.
            II. Bazı köylüler yoksuldur.
 Önermeleri olan geçerli bir tasımın (kıyasın) sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
A)        Bazı köylüler mutlu değildir.
B)        Hiçbir köylü mutlu değildir.
C)        Bazı köylüler mutludur.                                 (1980/ÖYS)
D)        Bazı köylüler yoksul değildir.
E)        Bazı yoksullar köylü değildir.
Çözüm: A
2-Zincirleme kıyas: İkiden fazla öncülden oluşan kıyasa zincirleme kıyas denir.
Örnek:
Bir çivi bir nal kurtarır.   (Öncül)
Bir nal bir at kurtarır. (Öncül)
Bir at bir asker kurtarır. (Öncül)
Bir asker bir ordu kurtarır. (Öncül)
Bir ordu bir vatan kurtarır. (Öncül)

O halde, bir çivi bir vatan kurtarır (Sonuç)
?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
Ali’nin sürücü belgesi var.
                        Sürücü belgesi olanlar trafik sınavını kazanmışlardır.
                        Trafik sınavını kazananlar bu sınava girmişlerdir.
                        Trafik sınavına girenler renk körü değildir.
                        O halde, Ali renk körü değildir.
Bu kıyas aşağıdakilerden hangisine bir örnektir?
A)        Düzensiz kıyas
B)        Zincirleme kıyas
C)        Basit kıyas
D)        Seçmeli kıyas
E)        Analoji                                                (1998/ÖYS)
Çözüm: B

3-SORİT: Zincirleme kıyasın ortasındaki sonuç önermesinin çıkarılmasıyla elde edilen kıyas türüne denir.
Örnek:
Tüm canlılar beslenir. (Öncül)
Tüm insanlar canlıdır. (Öncül)
Enerji harcayanlar insandır. (Öncül)
Hayvanlar enerji harcar. (Öncül)

O halde, hayvanlar beslenir. (Sonuç)

4-ENTİMEM (EKSİK KIYAS): Düşüncede tam olup da şekilsel olarak eksik olan kıyas türüne entimem denir.
Örnek:
Düşünüyorum. (Öncül)
O halde, varım. (Sonuç)

Açıklama: Oysa bu kıyasın tam şekli şöyle olmalıydı.

Bütün düşünenler vardır. (Öncül)
Bende düşünüyorum.    (Öncül)

O halde, varım.        (Sonuç)

5-Koşullu kıyas: Koşullu önermelerden oluşan kıyas türüdür.
Örnek:
Yağmur yağarsa sokaklar ıslanır. (öÖncül)
Yağmur yağıyor.                      (Öncül)
O halde

6-İkilem (Dilemma): Tüm yorumlarda hep aynı sonuca varılan akıl yürütmedir.
Örnek -1
Fatih Sultan Mehmet ile babası II. Murat arasında geçen diyalog buna güzel bir örnektir.
Fatih babası II. Murat’a hitaben:
-Eğer padişah iseniz ordunuzun başına geçiniz.
-Eğer padişah ben isem size emrediyorum ve ordunun başına geçiniz. Yani her iki halde de geçilecek.

?ÖRNEK SORU(ÖSYS):
“ Eğer padişah iseniz memleketin kötü bir zamanında başta bulunmamanız ödevlerinize aykırı bir harekettir; silah başına geliniz! Eğer padişah ben isem size itaat etmenizi hatırlatıyorum ve emrediyorum: silah başına geliniz”
Fatih Sultan Mehmet’in babası Sultan Murat’a yazdığı bir mektuptan alınan bu akıl yürütme aşağıdakilerden hangisine örnektir? 
A)        Analoji                                               
B)        Zincirleme kıyas
C)        İkilem
D)        Düzensiz kıyas
E)        Tüme varım     (1987/ÖYS)
Çözüm: C

Örnek-2:
-Bu iş ya olacak,
-Ya da bu iş olacak. Yani her koşulda bu iş olacak.