2.3. Örneklendirme
Bir düşüncenin somut hâle getirilerek daha anlaşılır kılınması için anlatılan konuyla ilgili örnekler verilmesine örnekleme denir.
Çıkmış Soru:
Şu ünlü "genç şairlerimizden" sözüne oldum olası akıl sır erdirememişimdir. Bu yolda saçını ağartmış, çok sayıda şiir kitabı yayımlamış, şiir severler olarak neredeyse yirmi yıldır adını işittiğimiz, dergilerde şiirlerini severek okuduğumuz, ödüller kazanmış şairlerimizin kim bilir kaç kez bu sıfatla anıldığını gördüm. Acaba bizim eleştirmenlerimiz, tanıtıcılarımız hangi haklı gerekçelerle bir türlü kabullenemiyor kimi şairlerimizin büyümesini, kıdemliler arasına karışmasını? Yoksa onların yaşlarını, Dağlarcaların, İlhan Berklerin yaşları ile karşılaştırınca mı uygun görüyorlar bu "genç" sıfatını? Peki bu "yolun yarısını aşmış" şairlerimizi "genç" diye nitelendirecek olursak 16-17 yaşlarındaki şairlerimizi, şair adaylarımızı nasıl anacağız? "Gepegenç şair" diye mi, "stajyer şair" diye mi?
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Çoğullaştırmalara yer verme B) Örnekten yararlanma C) Nitelendirmelere başvurma
D) Tanık göstermeE) Deyimler kullanma
CEVAP D: Parçanın anlatımında çoğullaştırmalardan, örneklemeden, nitelendirmelerden ve deyimlerden yararlanılmıştır. Ancak tanık göstermeye yer verilmemiştir.
2.4. Tanık Gösterme
Yazarın, savunduğu düşüncenin doğruluğuna okuyucuyu inandırabilmek için tanınan ve görüşlerine itibar edilen kişilerin sözlerinden alıntı yapılmasına tanık gösterme denir. Tanık göstermede önemli olan, kişinin sözünü destekleyici olarak kullanmaktır. Bu da kişinin düşüncelerinin tırnak içinde aktarılması ile olur.
En ,daha ,başka ,kadar,oysa gibi ifadeler karşılaştırma cümlelerinde sıklıkla kullanılır.
Çıkmış Soru:
(I) Alışkanlıklar, basmakalıp sözler en derin gerçeklerin anlamını, en güzel duyguların ürpertisini unutturabilir. Bunları yeniden canlandırmak, yeniden yaşatmak için sanatçı olmak gerekir. Ancak şairler, milyonlarca yıllık güneşin ışığını, bize yeni açmış bin bir renkli bir çiçeğin parıltısı gibi gösterebilirler. Yunus'un söyleyişiyle, her gün yeniden doğan şairler olmasaydı insanlık; öğrenilmiş, ezberlenmiş gerçeklerin kabuğu içinde sıkışıp kalacaktı.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Abartmaya başvurma B) Yinelemelere yer verme C) Koşul öne sürme
D) Yansız bir söyleme dayanmaE) Tanık göstermeden yararlanma (2012-YGS)
CEVAP D: ''…bize yeni açmış bin bir renkli bir çiçeğin parıltısı gibi gösterebilirler.'' İfadesi kişinin tutumunun taraflı olduğunu gösterir. Dolayısıyla parçanın anlatımında Yansız bir söyleme dayanma söz konusu değildir.
2.5. Sayısal Verilerden Yararlanma
Düşüncenin kanıtlanabilmesi için istatistiksel bilgilerden, anketlerden ya da grafiklerden yararlanılmasıdır.
Çıkmış Soru:
"Güzelliğin görece olduğu doğru değildir. Toplumu oluşturan bireyler birçok' güzel' tanımında birleşiyor. Bir bakıma moda konusuna benziyor bu. Moda, başlangıçta bir tür kişisel ve yaratılan güzelliktir; yeni olduğu için de görecedir. Ancak bu yaratılan güzellik gerçekte ortak bir çabanın ürünüdür. Eliot'un dediği gibi 'Bugün geçmişle yönetilir; geçmiş de bugünle değişime uğrar.' Nitekim bunun böyle olduğunu, güzelliğin ortak bir çabadan kaynaklandığını, son yıllarda yapılan on araştırmadan sekizi doğruluyor."
Bu parçada öne sürülen düşünceyi açıklamak için şu yollardan hangisine başvurulmamıştır?
A) Tanımlamaya yer verme B) Örneklendirmeye gitme C) Karşılaştırmaya başvurma
D) Tanık göstermeE) Sayısal verilerden yararlanma (1983-ÖYS)
CEVAP B: ''Moda, başlangıçta bir tür kişisel ve yaratılan güzelliktir.'' ifadesi tanımlamaya , ''Bir bakıma moda konusuna benziyor bu. '' ifadesi karşılaştırmaya, Eliot'un dediği gibi 'Bugün geçmişle yönetilir; geçmiş de bugünle değişime uğrar.'' ifadesi tanık göstermeye, ''Nitekim bunun böyle olduğunu, güzelliğin ortak bir çabadan kaynaklandığını, son yıllarda yapılan on araştırmadan sekizi doğruluyor." ifadesi ise sayısal verilerden yararlanmaya örnektir . Parçada örneklendirmeye başvurulmamıştır.
2.6. Benzetme
Bir kavramı ya da varlığı başka bir kavram ya da varlığın özellikleriyle anlatmaya benzetme denir.
Çıkmış Soru:
Uzakta bir sürü gördük. Bizim yaklaştığımızı anlayınca otlamak için yere eğilmiş olan başlar, hep birden dikildi. Ceylanlar hiçbir tayda görmediğim ince, çevik, zemberekli bir hareketle koşmaya başladı. Arka ayakları pervane gibi işledi, kumu birden köpürttü. Biraz ötede askerce bir düzenle yine durdu. İçlerindeki teke aralarından ayrıldı, geriye döndü, dikildi ve bekledi. Bu, sürüsüne kaçma fırsatı vermek için kendisini feda etmek istediği anlamına geliyordu. Biz de onun kaçıp rahatça sürüsüne katılması için otomobili durdurduk.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmamıştır?
A) Betimlemeye B) Öykülemeye C) Açıklamaya
D) BenzetmeyeE) Kanıtlamaya (2010-LYS)
CEVAP E: Parçada bir kişinin karşılaştığı bir sürüyle ilgili gördükleri hakkında yaptığı açıklamalardan ve gördüklerini betimlemesinden oluşmuştur. ''Arka ayakları pervane gibi işledi. '' ifadesi Benzetmeye ,olaylar zaman akışı içinde verildiğinden öykülemeye başvurulmuştur. Parçanın anlatımında kanıtlamaya başvurulmamıştır.
