EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)

èDış etkilerin içe yansıması, içte izler bırakması sonrasında bu izlere bakılarak sanat eseri meydana getirilmesi savunulmuştur.

èBu akıma göre sanatçı, aklında tasarladığı hayalleri bir kompozisyon edasında süsleyerek gerçeklikle yoğurup etkileyici bir şekilde anlatabilir.

èSanatçılar, tabiatı olduğu gibi bütün ayrıntılarına bağlı kalarak değil; ancak edinilen izlenimler ölçüsünde anlatmayı gaye edinmişlerdir.

è Sanatçılar, edebiyatın toplumsal bir görevi üstlenmesine karşı çıkarlar.

èSanatçılar, dış dünyaya karşı ilgisizdirler. 

èSanatçının anlattıkları dış dünya değil; dış dünyanın hayaldeki izlenimleridir.

èAnlam kapalılığı önemlidir.

èR. Marie Rilke, Arthur Rimbaud, Paul Verlaine, James Joyce, Ahmet Haşim, Cenap Şahabettin, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı gibi sanatçıların eserlerinde bu akımın etkileri görülür.

? ÇIKMIŞ SORU Bazen düşünüyorum da eğer benim yazdıklarım hayatla ilgili değilse insanların yaşadığı nasıl bir dünya? Bana göre, tüm kitaplarım gerçeği yansıtıyor. Ama hangi gerçeği? Benim gördüğüm gerçeği. Bu parçada sanat anlayışını belirten yazarın aşağıdaki akımlardan hangisine bağlı olduğu söylenebilir?

A) Natüralizm                                    B) İzlenimcilik                                    C) Klasisizm

D) Gerçeküstücülük                                         E) Sembolizm                                  (2010 LYS)

CEVAP B Empresyonizm (İzlenimcilik) akımına göre sanatçının anlattıkları dış dünya değil; dış dünyanın hayaldeki izlenimleridir. "Bana göre, tüm kitaplarım gerçeği yansıtıyor. Ama hangi gerçeği? Benim gördüğüm gerçeği." ifadeleri bu görüşe uygundur.

? ÇIKMIŞ SORU Duyularımız dış dünyayı bize olduğu gibi değil, onun gerçek görünüşünü değiştirerek ulaştırır. Bunun için de bizim anlattıklarımız, dış dünyaya değil, bu dünyanın hayalimizle bezenmiş bizdeki izlenimleridir. Bu görüş edebiyat akımlarından hangisiyle en çok ilgilidir? (1986 ÖYS)

A) Romantizm         B) Klasisizm          C) Realizm          D) Sürrealizm           E) Empresyonizm

CEVAP Parçadan empresyonizmin sanat görüşü verilmiştir.

 DADAİZM (KURALSIZLIK)

èAnlamsızlığı ve mantıksızlığı vurgulayarak antikapitalist ve anti-burjuva tepkileri dile getirmiştir.

èŞiddet, savaş ve milliyetçiliğe karşı tavır alan ve kuralsızlığı kural edinen bir akımdır.

èBu akıma göre aklın hiçbir değeri yoktur.

èDadaistler kişiyi, aklın tutsaklığından ve aklın kurduğu düzenden; sanatı da, dil, vezin, kafiye, biçim, anlam kaygılarından kurtarmak amacındadırlar.

èKelimeleri rasgele kullanmak suretiyle şiirler oluştururlar.

èYeni ve şaşırtıcı imajlar kullanırlar.

èTriston Tzara, Hugo Ball, Andre Breton, Louis Aragon, Paul Eluard, Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday bu akımın temsilcileridir.

                SÜRREALİZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)

èAklın, geleneklerin, alışkanlıkların denetiminden uzak bir şekilde bilinçaltı gerçeklerini yansıtan bir akımdır.

èSanatçılar, Freud'un psikanaliz kuramını yol gösterici edinmişlerdir.

èİnsanı kapalı bir kutu olarak tarif ederler.

è İnsanı yönlendiren içgüdülerdir, bilinçaltıdır.

èİnsanı tanımak için hipnoza başvururlar.

èSürrealistlerin temel amacı; bilinçaltının gizli dünyasını serbest çağrışım yoluyla ifade etmektir.

èSürrealizmde sanat, şuuraltının aracısız ve engelsiz bir aktarımı; sanatçı da iç beninin emirlerini kâğıda geçiren bir otomattır.

èOtomatik yazıda noktalama işaretlerine, imlâ kurallarına lüzum olmadığı gibi, bunları kullanmaya kalkışmak tehlikelidir.

èSürrealistler, kendilerinden önceki edebî akımların, yüzyıllar boyunca geliştirip işledikleri gelenekleşmiş bütün sanat/edebiyat kurallarına karşıdırlar ve onlarla da alay ederler.

èSürrealizm, edebiyat sahasında en çok şiir türünde etkili olmuştur.

èAndre Breton, Louis Aragon, Paul Eluard, Oktay Rıfat, Orhan Veli, Melih Cevdet, Ece Ayhan, Turgut Uyar, Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreyya bu akımın temsilcilerindendir.

? ÇIKMIŞ SORU Türk edebiyatında tekerlemeler, bazı halk oyunlarındaki olağan dışı kişiler ve olaylar, halk şiirindeki bazı şathiyeler ----le benzerlik göstermektedir. Bu cümlede boş bırakılan yere, aşağıdaki edebiyat akımlarından hangisi getirilmelidir?

A) natüralizm   B) romantizm  C) klasisizm  D) sürrealizm  E) sembolizm     (2013 ÖABT TÜRKÇE)

CEVAP D Halk oyunlarındaki olağan dışı kişiler ve halk şiirindeki bazı şathiyeler sürrealizmle benzerlik göstermektedir.

? ÇIKMIŞ SORU Mantığın egemenliğinden kurtulamadık daha. Uygarlık, bilimsellik ve ilerleme uğruna, insan psikolojisinin ve zihninin açıklanamaz karmaşıklığı görmezden gelindi. Mantığa uygunolmayan ve belli bir amaca hizmet etmeyen tüm yöntemler aforoz edildi. Düşüncenin çıkar gözetmez oyununa, rüyanın ve çağrışımın sınırsız gücüne bugüne değin önem verilmedi; insan ruhunu ve gerçekliğini anlamak için bunlara yönelmenin zamanı geldi. Bugüne kadar şiirin görmezden geldiği bilinç dışı bütün alanları şiirin içine çekmek için buradayız. Bu parçada dile getirilen düşünceler, aşağıdaki edebî akımlardan hangisi ile ilişkilendirilebilir?

A) Fütürizm                                        B) Dadaizm                                          C) Sürrealizm   

                                D) Sembolizm                                     E) Egzistansiyalizm                  (2019 AYT)

CEVAP C  Kendinden önceki edebiyat akımlarına olan tepkisini "Bugüne kadar şiirin görmezden geldiği bilinç dışı bütün alanları şiirin içine çekmek için buradayız." ifadesiyle ortaya koyan akım sürrealizmdir.

? ÇIKMIŞ SORU Bu akımın ilkelerini benimseyen sanatçılar, sanatı, bilinçaltının aracısız ve engelsiz bir aktarımı olarak benimseyen yaklaşımlarıyla sanat eserinin mantıkla açıklanmayacağını öne sür-müşlerdir. Böylelikle gerçekliği başka bir düzlemde algılamayı ve temsil etmeyi deneyerek alışılmışın dışında imgelere yönelmişlerdir. Büyük ölçüde edebiyatın şiir türünde yankısını bulan bu akım, Türk edebiyatında Garip şairlerini de etkilemiştir. Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakilerden hangisidir?  

A) Natüralizm                                                    B) Parnasizm                                      C) Sürrealizm       

D) Postmodernizm                           E) Egzistansiyalizm               (2016 ÖABT EDEBİYAT) CEVAP C Parçada sözü edilen edebiyat akımı sürrealizmdir.