SAMİPAŞAZADE SEZAİ: (1859-1936)

èGençlik yıllarında Namık Kemal'in etkisinde kalan sanatçı, sonraki yıllarda Ekrem ve Hamid etkisindedir.

èHikâye, roman, tiyatro ve edebî eleştiri, siyasî ve sosyal içerikli makale yazmıştır.

èŞiirlerinde romantizmin, roman ve hikâyelerinde realizmin izlerini görmek mümkündür.

èGenel anlamda "sanat için sanat" anlayışını benimsemiştir.

èHikâye ve romanlarında halkın içinden kahramanları kendi dilleri, çevreleri ve günlük yaşamlarıyla yansıtmıştır. Dönemine göre güçlü bir tekniğe sahiptir.

èEdebiyatımızda Maupassant tarzını benimseyen ilk hikâyecidir.

èEn küçük şeylerin bile hikâye konusu olabileceğini savunur.

èBatılı anlamda ilk gerçekçi ürünleri vermiştir.

èEserlerinde gözleme önem vermiştir. Betimlemelerde ağır, konuşma bölümlerinde sade ve doğal bir dil kullanmıştır.

èHayatı boyunca yeni edebiyatı savunmuş, daima yeninin ve yeniliğin yanında yer almıştır.

èMillî Edebiyat akımı başladıktan sonra Türk dilinin sadeleşmesi fikrini desteklemiştir.

SAMİPAŞAZADE SEZAİ'NİN ESERLERİ

Tiyatro: Şîr (Yazarın yirmi yaşlarında iken kaleme aldığı bu oldukça zayıf ve acemice eser üç perdelik bir trajedi olup devrinde bir yankı uyandırmamıştır. Sanatçının ilk eseridir. Dili oldukça sade olan eser okunmak için yazılmıştır.)

Hikâye: Küçük Şeyler (Batılı anlamda ilk öykü örneklerini içerir. Eserdeki bazı hikâyeler çeviridir.)

Roman: Sergüzeşt (Türk edebiyatındaki önemi esaret ve insan ticareti konuşlarını eleştiren ilk eser olması realist anlayışla yazılan ilk eser olarak da öne çıkmasından kaynaklanır. Romanda, Kafkasya'dan kaçırılarak İstanbul'a getirilen dokuz yaşlarındaki güzel bir Çerkes kızı olan Dilber'in ve kardeşinin yaşadıkları sıkıntılar, gördükleri insanlık dışı muameleler ve yaşadığı fiziki ve ruhi sıkıntılar ele alınmaktadır.), Konak (Yazarın tamamlayamadığı bir roman müsveddesidir.) Çeviri: Jack

Düzyazı: Rumûzü'l-edeb (Hikâye, hâtıra, gezi notları ve sohbet yazılarından meydana gelmiştir.) İclâl (Tek bir hikâye ile hâtıra, gezi notları ve denemelerden oluşmuştur.)

MUALLİM NACİ (1849-1893)

èAsıl adı Ömer'dir. Giritli Aziz Ali Efendi'nin Muhayyelât'ındaki bir hikâyenin kahramanının adı olan Nâci'yi kendisine mahlas seçmiştir. 

è Mekteb-i Sultânî (Galatasaray Lisesi), Mekteb-i Mülkiyye ve Mekteb-i Hukuk'ta edebiyat, Mekteb-i Edeb'de Farsça dersleri vermiştir.

è Yetişme tarzı ve zevk bakımından Divan edebiyatı anlayışı içerisinde yer almıştır. Divan tarzı şiirlerinde Nedim ve Baki etkisindedir. Vezin ve kafiyeye çok önem vermiştir.

è Abdülhak Hâmit ve Recâizâde Mahmud Ekrem'e karşı eski edebiyat anlayışını savunmuştur. Bununla beraber yeni tarzda da oldukça başarılı manzumeler yazmıştır. Eski ile yeni arasında denge kurmaya çalışan bir şair olduğu söylenebilir.

èŞiirlerinde yalnızlık, gurbet, doğa, karamsarlık ve milli duyguları işlemiştir.

èHayal, duygu ve söyleyiş bakımından orijinal buluşları da olan Nâci, şiirlerinde ve nesirlerinde Türkçeyi hatasız ve güzel bir şekilde kullanmıştır.

èSehl-i mümteni denebilecek tarzda birçok mısra ve beyti bulunan Nâci'nin kafiye anlayışı, "Kafiye göz içindir" şeklindeki eski anlayışa uygundur.

èHalk edebiyatını bayağı bulmuş, çok fazla değer vermemiştir.

MUALLİM NACİ'NİN ESERLERİ

Şiir: Ateşpâre (Divan edebiyatından uzaklaşan ve yeni edebiyat anlayışına yaklaşan şiirlerini, manzum öykülerini, çeşitli olaylara ilişkin yazılmış not niteliğindeki metinlerini içerir.),Şerare (Divan şiiri tekniğine ve anlayışına bağlı olarak kaleme aldığı şiirlerinden oluşmaktadır.)Füruzan (Divan şiiri tekniğine ve anlayışına bağlı olarak kaleme aldığı şiirlerden oluşmaktadır.) Sümbüle (Eserin birinci bölümünde sosyal muhtevalı kısa hikâyelerin ilk örneklerinden sayılabilecek "Küçük Bir Mudhike" de yer almaktadır. İkinci bölüm, "Ömer'in Çocukluğu" adını taşır.) Yadigâr-ı Nâci (İlk şiirleriyle gazete ve dergi sayfalarında kalmış bir kısım manzumelerinin derlenmesiyle oluşan eserdir.)

Terkîb-i Bend-i Muallim Nâcî  (Rûhî-i Bağdâdî ile Ziyâ Paşa'ya nazîre olmak üzere yazılmış seksen sekiz beyitlik bir manzumedir.) Mir'ât-ı Bedâyi (Mesnevî-i Muallim Nâcî adıyla da bilinen eser, ilk elli dört beyti II. Abdülhamid'e methiye olmak üzere doksan beyitten ibarettir.)Köylü Kızların Şarkısı

Manzum Destanlar: Mûsâ b. Ebü'l-Gāzân yahud Hamiyyet (Endülüs Emevîleri'nin son kumandanı Mûsâ b. Ebü'l-Gāzân'ın savaşlarının ve şehâdetinin dramatik bir dille anlatıldığı 266 beyitlik bir mesnevidir. Gazi Ertuğrul Bey (Ertuğrul Bey'in hayatı etrafında ortaya konuşmuş bir trajedi denemesidir.)

Manzum Hikâye:  Zâtü'n-Nitâkayn yahud İbnü'z-Zübeyr (Hz. Ebû Bekir'in kızı Esmâ ile torunu Abdullah b. Zübeyr b. Avvâm'ın hayat hikâyeleri meydana getirmektedir.)

Eleştiri: Demdeme  (Bu eser Recaizade Mahmut Ekrem'in Naci'ye hakaret içeren Üçüncü Zemzeme Mukaddimesi ve Tâkdîr-i Elhân'ına karşılık yazılmış eleştiri yazılarından oluşmuştur.), Muallim (Edebiyatla ilgili yazılar ve şiirlerle, bunlara yazarın eleştiri tipinde verdiği cevaplar yer alır.)

Hatıra: Ömer'in Çocukluğu (Bu eser Sümbüle'nin bir bölümünü oluşturmaktadır. Muallim Nâci'nin 8 yaşına kadarki yaşamını anlatmaktadır.) , Medrese Hâtıraları (Naci'nin medresede okurken, hocasından duyduklarını ve okuduğu çeşitli kitaplardan ilginç bulduğu parçaları bir araya getirmesiyle oluşur.) Yâdigâr-ı Avnî (Eserde Nâci'nin Yenişehirli Avni Bey'le tanışması ve onunkendisine hediye ettiği Senâî'nin Hadikatü'l-hakika adlı manzum eserinden on beş beytin tercümesi yer almaktadır.)

Sözlük: Lügat-i Naci (Çocuklar İçin Lugat Kitabı), Kāmûs-ı Osmânî (Yarım kalmış)

Araştırma: Istılahât-ı Edebîyye( Divan edebiyatı anlayışına bağlı belagat kurallarını ve edebi sanatları açıklayan bir eserdir.) Osmanlı Şairleri (Mecmûa-i Muallim'de yirmi altı divan şairinin hayat hikâyesini yazan Nâci bunlardan on üçünü bu eserinde bir araya getirmiştir.) Esâmî (İslâm dünyasından yedi yüzün üzerinde şahsiyet hakkında kısa bilgiler veren alfabetik ve ansiklopedik mahiyette bir eserdir.)

Mektup: Şöyle Böyle (Şeyh Vasfi ile birbirlerine gönderdikleri altı mektuptan oluşmaktadır.) Yazmış Bulundum (Ahmed Midhat Efendi'ye gönderdiği on dört mektupla gazetede bunlar hakkında yapılan değerlendirmelerden meydana gelmektedir.) Mektuplarım (Büyük bir kısmının kime yazıldığı belli olmayan, uzun-kısa, deneme tipinde yetmiş dokuz mektuptan ibaret olan eserdir.), İntikad (Beşir Fuad'ın Victor Hugo adlı eseri dolayısıyla realizm, natüralizm ve tercüme meseleleri hakkında onunla karşılıklı yazılmış yedi mektuptan meydana gelmektedir.) Muhâberât ve Muhâverât (Ahmed Midhat Efendi'yle birbirlerine yazdıkları on bir mektuptan oluşmaktadır.)

Roman: Mehmed Muzaffer Mecmuası (Roman türünde bir eserdir. Ezhâr-ı efkârın menşei adıyla yer alan ikinci bölümünde Şeyh Galip'in hayatı anlatılmıştır.)

Tiyatro: Heder (İki perdelik oldukça basit bir trajedidir.) Tercüme: Hurdefürûş (Nâci'nin Farsça şuarâ tezkirelerinde beğendiği yirmi üç parça şiirin aslı, tercümesi ve açıklamasından meydana gelmektedir.) Sâib'de Söz (İran şairi Sâib-i Tebrîzî hakkında bir değerlendirme ile onun divanından seçme parçaların çevirilerini ihtiva etmektedir.) Emsâl-i Alî (Hz. Ali'nin 280'den fazla manzum sözünün Arapça asılları ve Türkçe tercümelerinden ibarettir.) Sânihatü'l-Acem (Hâfız-ı Şîrâzî ve Senâî'nin atasözü mahiyetindeki şiirlerinin tercüme ve şerhleridir.) Hikemü'r-Rifâî (Seyyid Ahmed er-Rifâî'nin tasavvufî sözlerinin çevirisidir.) Sânihatü'l-Arab(Arap atasözlerinden yapılmış seçmelerin çevirilerinden oluşmaktadır.) Hulâsatü'l-İhlâs (İhlâs sûresinin Fahreddin er-Râzî tefsirinden özet halinde tercümesidir.) Mütercem (Arap, Fars ve Fransız edebiyatlarından bazı edebî parçaların çevirilerinden meydana gelmektedir.) Ubeydiyye (Ubeyd-i Zâkânî'nin Risâle-i Dilgüşâ adlı eserinin kısmen tercümesidir.) Numûne-i Sühan (İran edebiyatı antolojisi niteliğinde çeviri bir eserdir.) Thérèse Raquin (Emile Zola'ya ait romanın yarıya yakın kısmının çevirisidir.) İnşâ ve İnşâd (Yirmi iki ahlâkî öğütle Risâletü'l-Ĥamîdiyye'den tercüme edilmiş bir bölümden oluşmaktadır.) Okul Kitapları: Ta'lîm-i Kırâat Ma'lûmât-ı İbtidâiye ve Nesâyih-i Nâfia, Vezâif-i Ebeveyn yahud Lâhika-i Ta'lîm-i Kırâat ve Mekteb-i Edeb, Mekteb-i Edeb