ŞEMSETTİN SAMİ (1850 - 1904)

èEğitimi esnasında Arapça, Farsça, Latince, Rumca, İtalyanca ve Fransızca öğrenmiştir.

èHadîka gazetesinde yazılar yazar; Fransızcadan çeşitli tercümeler yapmıştır.

èKutadgu Bilig ve Orhun Abideleri'nin izahlı çevirileri için çalışan Şemsettin Sami, bu eserler üzerinde çalışan ilk Osmanlı araştırmacısıdır.

èŞemsettin Sami, Taaşşuk-ı Tal'at ve Fitnat adlı romanıyla Türk edebiyatında roman türünün ilk örneğini ortaya koymuştur. Sefiller ya da Robinson Crouse gibi klasik roman çevirileri yapmıştır.

èOsmanlı devletinin modernleşerek güçlenmesini savunmuş, bunun için imparatorluğun ortak dili olan Türkçenin önemini vurgulamıştır.

èTürkçeyi incelemek, modernize etmek, geliştirmek ve öğretmek amacıyla çalışmalar yapmıştır.

èTürk diline Osmanlıca denilmesinin doğru olmadığı görüşünü benimsemiştir.   Osmanlıca yerine "Lisân-ı Türkî" denmesinin daha uygun olacağını belirtmiş ve bu görüş doğrultusunda hazırladığı sözlüğe de Kāmûs-ı Türkî adını vermiştir.

ŞEMSETTİN SAMİ'NİN ESERLERİ

Roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat

Sözlük: Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Fransevî (Fransızca- Türkçe bir sözlüktür.), Kamus-ı Arabî (Arapça-Türkçe bir sözlüktür.)

Tiyatro: Besa yahut Ahde Vefa (Yemini için oğlunu öldürmek zorunda kalan bir babanın trajedisi ele alınmıştır.), Gâve (Konusunu Şehname'den alan bir oyundur.) Seydi Yahya (Konusunu Endülüs tarihinden alan bir oyundur.)

Ansiklopedi: Kamusü'l Âlâm (Tarih ve coğrafya alanında oluşturulan ve altı ciltten oluşan büyük bir eserdir.Türkçe olarak hazırlanmış "ilk ansiklopedi" olması açısından kültür tarihimiz için önemlidir.)

Çeviri: Galatee (Florian), İhtiyar Onbaşı (Dumanoir & Ennery), Robinson Crusoe (Daniel Defoe), Sefiller (Victor Hugo), Ali bin Ebi Talib Efendimizin Eş'ar-ı Müntehabeleri, Târîh-i Mücmel-i Fransa (Saint-Ouen), Şeytanın Yâdigârları (F. Soulié)

ALİ SUAVİ (1839-1878)

è II. Abdülhamit'e karşı düzenlediği başarısız darbe girişimi ile bilinen tarihî bir kişiliktir. Çırağan Sarayı'nı basarak (kesin olmamakla birlikte) V. Murad'ı tekrar tahta çıkarmak isterken, Beşiktaş Karakol Muhafızı Hasan Ağa tarafından başına sopayla vurularak öldürüldü. Bu olaydan ötürü kendisine "Sarıklı İhtilalci" denilmiştir. Bu şekilde ölümü, Jön Türkler tarafından benimsenmesine ve bayraklaştırılmasına yol açmıştır.

èDinî ilimlere vakıf olan Ali Suâvi, kuvvetli bir hatipti ve kitleleri kolayca tesir altına alabiliyordu.

èMuhbir gazetesinde çeşitli siyasî ve sosyal meselelerle ilgili makaleleri yayımlanmıştır.

èOna göre; Türk ırkı, askerî, medenî ve siyasî rolleri bakımından üstün ve eski bir ırktır.

èTürk diline "lisân-ı Osmânî" demenin yanlış olduğunu ileri sürenlerin başında gelmektedir.

èArap harflerinin bırakılarak Latin harflerinin kabul edilmesini, ilim terimlerinin de Latinceden alınmasını teklif etmiştir.

ALİ SUAVİ'NİN ESERLERİ

Kamûsü'l-ulûm ve'l-maârif , (Beş forması yayımlanabilmiş bir ansiklopedidir. Ulûm gazetesinde on altışar sayfalık ilâveler halinde yayımlanan bu eser seksen sayfadan ibarettir.)

Türkiye fî Sene 1288, Türkiye fî Sene 1289, Türkiye fî Sene 1290, Mısır fî Sene 1288

(Ali Suâvi bu salnâmelerde sadece birtakım istatistikî bilgiler vermekle kalmamış, bazı konularda çeşitli tenkitler de yapmıştır.) Nasır-ed-din Chah d'Iran (İran hükümdarı Nasreddin Şah'ı ülkesinde gerçekleştirdiği reformlar ile değerlendiren bir portresini yapmıştır.)

Defter-i A'mâl-i Âlî Paşa (Osmanlı'da cereyan eden Girit İsyanı, Kırım Savaşı, Islahat Fermanı, Memleketeyn Meselesi, Düyûn-ı Umûmiyye gibi birçok konudan sorumlu tuttuğu Âlî Paşa'yı bir dille tenkit etmektedir.),Takvîmü't-tevârîh (Kâtib Çelebi'nin eserinin notlar ve zeyil ilâvesiyle neşridir.)

DİREKTÖR ALİ BEY (1844 - 1899)

èDüyûn-ı Umûmiye İdaresi'nin yöneticiliğini yaptığı için "Direktör" lâkabıyla anılır.

èTanzimat'tan sonraki Türk tiyatrosunun kuruluşunda büyük emeği geçen yazarlardandır.

èİlk mizah dergisi sayılan Diyojen'de yayımlanan yazıları, Türk mizah edebiyatının o devirdeki en güzel örnekleri kabul edilmektedir. Burada zaman zaman da devrin sosyal ve siyasî hayatını karikatürize etmiştir.

èTiyatro dili bakımından, özellikle halk söyleyişlerine yaklaşmış, halkın günlük konuşmalarından ve

èDiyojen, Çıngıraklı Tatar ve Hayal dergilerinde çoğu imzasız olarak yayımlanan mizahî yazılarında, siyasî mizah yanında sosyal mizaha yer vermiş; insanlığın ve toplum düzeninin genel mânâda kusur ve aksaklıklarını eleştirmiştir.

DİREKTÖR ALİ BEY'İN ESERLERİ

Tiyatro: Ayyar Hamza(Moliere'in Les Fourberies de Scapin adlı eserinden adapte.),

Tosun Ağa (Moliere'in 'Georges Dandini' adlı eserinden adapte; üç perdelik komedi),

Kokana Yatıyor yahut Madam Uykuda (Tek perdelik komedi), Misafir-i İstiskal (Hoşlanılmayan misafir anlamına gelen eser  tek perdelik komedidir.) , Geveze Berber (İki perdelik komedi.),

Gavo Minar ve Şürekâsı (Üç perdelik opera.),

Roman: Evlenmek İster Bir Adam (Paul de Kock'tan çeviri roman.)

Gezi-Günlük: Seyahat Jurnali (Hindistan gezisine ait notlar.)

Mizah: Lehçetü'l Hakayık (ilk mizah sözlüğü), Seyyareler (Mizahî hikâye.)