Şarkı
- Dörtlüklerle yazılan; günlük hayat, aşk, sevgi, eğlence, tabiat gibi konuları işleyen nazım biçimidir.
- Halk deyişleri, günlük hayata ait söyleyişler kullanılır.
- Bestelenmek için yazılır.
- Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.
- Birinci dörtlükte 2 ve 4, diğer dörtlüklerde 4. dize tekrarlanır. Bu dizelere “nakarat” denir.
- Şarkıda üçüncü mısra “miyan” adını alır.
- Kafiye örgüsü abab, cccb, dddb şeklindedir
- Son dörtlükte mahlas yer alır.
- Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
- Şekil bakımından “murabba” ya ,kafiye bakımından “koşma” ya benzer.
- Divan edebiyatının ilk şarkı yazarı Naili'dir. Lale Devrinde ise en önemli temsilcisi ve ilk büyük
ustası Nedim’dir. En çok şarkıyı Enderunlu Vasıf yazmıştır. Yahya Kemal de bu türde örnekler
vermiştir.
Örnek:
Kimlerün çeşmine ol sîne bu şeb nûr oldı
Nereye gitdi o her-câyî o meh-pâre 'aceb
Kimlerün yâresine merhem-i kâfûr oldı
Kandedür kande o zâlim o sitem-kâre 'aceb (Nedim)
Murabba
- Kelime anlamı "dörtlük" demektir.
- Murabba, bent adı verilen dört dizelik kıt'alardan oluşan nazım şeklidir
- Aynı ölçüde dörder dizelik bentlerden oluşur.
- Her konuda murabba yazılabilir.
- Övgü, yergi, manzum mektup, mersiye yazılırken murabba nazım şekli daha çok kullanılmıştır.
- İlk dörtlük kendi arasında kafiyelidir. Diğer dörtlükler ise 4. dize, 1. dörtlük ile kafiyelidir.
(aaaa, bbba, ccca)
- Genellikle 3 ile 7 dörtlükten oluşur.
- İran edebiyatından edebiyatımıza geçmiştir.
- Divan edebiyatında 15. yüzyılda Ahmed Paşa tarafından kullanılmıştır. Tanzimat edebiyatında
Namık Kemal bu türün örneklerini vermiştir.19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şarkı şeklinde
bestelenen eserlerin büyük bir kısmı murabba tarzında yazılmıştır
- Önemli murabba şairleri Aşki, Muhibbi, Hayreti, Esrar Dede, Taşlıcalı Yahya Bey, Fuzuli
sayılabilir.
Örnek:
Perişan halin oldum sormadın hal-i perişanım
Gamından derde düştüm kılmadın tedbir-i dermanım
Ne dersin rüzgarım böyle mi geçsin güzel hanım
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım
Esir-i dam-ı aşkın olalı senden vefa görmem
Seni her kanda görsem ehl-i derde aşina görmem
Vefa vü aşinalık resmini senden reva görmem
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım (FUZULİ)
