ŞİİRDE YAPI
Nazım Birimi: Bir şiirde, anlam bütünlüğü taşıyan en küçük parçaya “nazım birimi” denir. Nazım birimi, şiiri oluşturan yapı taşıdır.
Nazım Şekli (Biçimi): Nazım birimine ve kafiye örgüsüne göre manzumelerin aldığı biçimdir.
Örnek: Gazel, Murabba, Mesnevi, Koşma vs.
Nazım Türü (Şiirin Türü): Şiirin konusuna göre çeşididir.
Örnek: Epik, Lirik / Koçaklama, Güzelleme vs.
NAZIM BİRİMLERİ
Mısra (Dize): Bir şiirin her satırına dize (mısra) denir. Bir şiirin parçası olabildiği gibi tek başına bir anlam da taşıyabilir.
Azade Mısra: Divan edebiyatında tek bir mısra şeklinde veya bir şiirin içindeki birkaç mısraya azade adı verilir.
Örnek: "Neler çeker bu gönül söylesem şikâyet olur" (Şeyhülislam Yahya)
Örnek:
Zedüş-i palan vursan eşek yine eşektir
Nush ile uslanmayanın hakkı kötektir. (Ziya Paşa)Mısra-ı Berceste: Divan edebiyatında şiirdeki en güçlü, en güzel dizeye verilen addır.
Örnek: Her Ali Haydar değildir, denilmez her seyfe Zülfikar! (Keçecizade İzzet Molla)
Beyit: Anlamın iki dizede tamamlandığı, anlamca ilişkili iki dizeden oluşan şiir bölümüdür.
Örnek:
Hem kadeh hem bâde hem bir şûh sâkîdir gönül
Ehl-i aşkın hâsılı sahib-mezâkıdır gönül (Nefi)Kıt'a (Dörtlük): Halk edebiyatı, divan edebiyatında ve modern edebiyatta dört mısradan oluşan nazım birimidir.
Örnek:
Ela gözlerine kurban olduğum!
Yüzüne bakmaya doyamadım ben.
İbret için gelmiş derler cihana,
Noktadır benlerin sayamadım ben (Aşık Ömer)
Bent: Ölçülü ve anlamlı, birbirine bağlı ikiden fazla dizeden oluşan nazım birimidir.
Örnek:
Kandilli’ de eski bahçelerde
Akşam kapanınca perde perde
Bir hatıra zevki var kederde (Yahya Kemal Beyatlı)