6.PSİKOLOJİDE YÖNTEMLER

 Bir amaca ulaşmak için izlenen yola yöntem denir. 

1.Gözlem

 →Davranış ve olayları belli bir amaç ve düzenle inceleme yöntemidir. 

→Gözlem kendiliğinden oluşan veya araştırmacı tarafın dan bilinçli olarak oluşturulan şartlarda, davranışları ve olayları belirli bir amaç ve düzenle inceleme yöntemidir. 

a. İç Gözlem 

→Kişinin kendi kendini gözleyerek değerlendirme yapmasıdır. 

b. Dış gözlem 

→Araştırmacının bireyi gözleyerek değerlendirme yapmasıdır. 

c. Doğal gözlem 

→Organizmanın içinde bulunduğu fiziksel duruma herhangi bir müdahalede bulunmadan, doğal hâlde izlemektedir. 

d. Sistematik (Kontrollü) Gözlem 

→Şartları, araştırmacı tarafından oluşturulan ve gerektiğinde araştırmacı tarafından şartları değiştirilen gözlem şeklidir.

 →Gürültülü bir ortamda okuduğunu anlama düzeyinin ölçüldüğü bir araştırmada şartları belirleme gözlemcinin elindedir. Katılarak Gözlem: Gözlemcinin gözlenenler arasına katılarak onlardan biriymiş gibi davranması esasına dayanır. 

2.Anket

 Belli bir konu hakkında bir grup veya topluluğun duygu ve düşüncelerini belirlemek için hazırlanmış soru formlarıdır. 3.Test 

→Bireylerin belirli bilgi beceri, yetenek, zekâ gibi bireysel farklılıklarını ölçmek için hazırlanmış araçlardır.

 → Koşulları önceden belirlenmiş durumlar oluşturarak bireylerin bu koşullar altında nasıl davrandıklarını gözlemlemek için kullanılan araçlardır. 

4.Deney 

Davranışlar arasındaki neden-sonuç ilişkisini tespit etmek için yapılan araştırma yöntemidir. Deneydeki bazı yöntemler şunlardır: 

1.Denek: Deneyde değişkenlerin uygulandığı, kontrol edildiği organizmadır. 

2.Değişken: Gözlenebilen ve farklı değerler alabilen özelliklere verilen addır. Psikolojide yapılan deneylerde iki değişken vardır: Bağımsız Değişken: Araştırmacının denetimi altında değerleri değiştirilen ve araştırmada etkisi incelenen faktördür. Bağımlı Değişken: Araştırmacının denetiminde olmayan bağımsız değişkenin aldığı değerlere göre değişim gösteren faktördür Olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisi kuran deneysel yöntemde bağımsız değişken olayın sebebini, bağımlı değişken ise olayın sonucunu gösterir. Etkisi araştırılan (bağımsız) değişken araştırmacının deneydeki gruplara farklı şekillerde uyguladığı değişkendir. Örneğin uykusuzluğun zihinsel faaliyetler üzerindeki etkisinin incelendiği bir araştırmayı ele alalım. Bu araştırmada zihinsel faaliyetler üzerinde etkisi olduğu düşünülen "uykusuzluk" bağımsız değişken, uykusuzluktan etkileneceği düşünülen "zihinsel faaliyetler" ise bağımlı değişken olur. 

Gruplar: 

→Araştırmanın amacına uygun olarak yaş, cinsiyet, zekâ, eğitim düzeyi gibi özellikleri bakımından Deney Grubu: Etkisi incelenmek istenen bağımsız değişkenin, araştırmacının kontrolü altında uygulandığı gruptur. Kontrol Grubu: Günlük yaşam koşullarının değiştirilmediği, bağımsız değişkenin uygulanmadığı gruptur.

→Deney ve kontrol grubu, araştırılan konu dışında ortak özelliklere sahip olmalıdır.

 →Örneğin, fiziksel yorgunluğun başarı üzerindeki etkisi araştırılsın. Her açıdan eşlenmiş iki grup öğrenci alınıyor 1.grup öğrenciler futbol oynadıktan sonra sınava alınıyor. 

→2.grup öğrenciler ise hiçbir fiziksel yorgunluk yaşamadan sınava alınıyor. Deney sonucunda 1.gruptaki öğrencilerin

 2.gruptaki öğrencilere göre daha başarısız oldukları gözleniyor.

→Yapılan deneyde yorgun bırakılan grup deney grubudur.

 →Şartlarında değişiklik yapılmayan grup kontrol grubudur.

 →Etkisi araştırılan yorgunluk durumu bağımsız değişkendir. 

→Yorgunluğa bağlı olarak başarıdaki değişim bağımlı değişkendir.

C. İstatistiksel Yöntemler

 İstatistik, sayı ile belirtilen verilerin elde edilmesinde, sınıflandırılmasında ve sunulmasında kullanılan bir yöntemdir. Korelâsyon (Bağıntı): İki puan dizisi veya ölçü (değişken) arasındaki ilişki miktarını gösterir. Örneğin: kitap okuma ile Türkçe paragraf sorularını çözme arasındaki ilişkiyi bulmak gibi Korelasyon miktarı, korelasyon katsayısı ile ifade edilir. Korelasyon sayısı ise (+1 ile -1) arasında değer alır. 

a) Pozitif Korelasyon: İki değişken arasında doğru orantı olduğunu gösterir. Yani değişkenlerden biri artarken diğerinin de arttığını, değişkenlerden biri azalırken diğer değişkenin de azaldığını gösterir. Örneğin: çalışmak ile başarı 

b) Negatif Korelasyon: İki değişken arasında ters orantı olduğunu gösterir. Yani iki değişkenden biri artarken öteki azalıyorsa, bu iki değişken arasında negatif korelasyon vardır. 

Örneğin: Aşırı kaygı ile öğrenme 

c) Nötr Korelasyon: İki değişken arasında ilişki bulunmadığı duruma denir. 

Örneğin: Başarı ile kilo

6.PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 

Deneysel alanlar akademik araştırmalar içerir. Uygulamalı alanlar da akademik çalışmalarla elde edilen bilgiler pratik hayata uygulanır. 

DENEYSEL ALANLAR (TEORİK PSİKOLOJİ) 

1.Fizyolojik psikoloji: Biyolojik süreçlerin davranışlara etkisini inceler. Duyu organları, beyin, sinir sistemi, iç salgı bezleri, hormonların davranışlara olan etkisini araştıran psikoloji dalıdır. 

2.Sosyal psikoloji: Bireyin grup, toplum içindeki davranışlarını, tutumlarını inceleyen psikoloji bölümüdür. Propaganda, ikna, liderlik, uyma davranışı ve gruplar arası çatışma gibi konuları inceler. 

3.Gelişim psikolojisi: Bireyin doğumdan ölüme yaşa bağlı davranış özelliklerini inceler. Çeşitli özelliklerine göre; çocuk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık psikolojisi gibi alanlara ayrılır. Her yaş döneminde bireyin gelişimini inceler. 

4.Eğitim psikolojisi: Psikolojinin verilerinden yararlanarak eğitimin en iyi biçimde yapılabilmesi için gereken yöntemleri belirleyen, bireylerin etkili bir şekilde öğrenmelerini sağlamak için çalışmalar yapan psikoloji dalıdır.

 5.Deneysel psikoloji: İnsan davranışlarına ilişkin araştırmalar yapan uzmanlık alanıdır. Psikoloji konusundaki her türlü deneysel araştırmaların yapıldığı ve davranışların açıklanmaya çalışıldığı psikoloji dalıdır. Daha çok laboratuvar deneylerine dayanır.

6.Psikometrik psikoloji: Klinik, danışmanlık, sosyal, eğitim ve endüstriyel psikoloji gibi uygulama alanların da psikologların kullanacağı ölçüm araçlarını ortaya koyar.

Uygulamalı Alanlar (Pratik Psikoloji) 

1.Klinik Psikoloji: Klinik psikoloji davranış bozukluklarının teşhis ve tedavisi için çalışan bölümdür. 

2.Danışmanlık psikolojisi: Bireye yaşamını kolaylaştıracak bilgiler veren, bilgilerini ve yeteneklerini açığa çıkaracak kararları almasına yardımcı olmayı amaçlayan psikoloji bölümüdür. Psikolog ve psikiyatrist arasındaki farklar: 

→Psikolog, psikoloji mezunu olan ve klinik psikoloji dalında uzmanlık yapan kişidir.

 →Psikiyatrist ise tıp eğitiminden sonra psikiyatri uzmanlığı yapmış tıp doktorudur.

3.Endüstri ve Ticaret Psikolojisi: 

Çeşitli meslekler için insan yetiştirme, personelin denetlenmesi, çalışanları güdüleme gibi konularla ilgilenen uzmanlık alanıdır.

 4.Hukuk Psikolojisi:

 Suçluların sorgulanması, topluma kazandırılması, suçluluk, suça yönelten nedenler, insanın ne zaman suçlu sayılabileceği gibi konularla ilgilenir.

 5.Ordu psikolojisi: Askerlerin psikolojik sorunlarıyla ilgilenilmesinde ve çeşitli silahları kullanacak kişilerin seçiminde kullanılır.

 6.Spor psikolojisi: Sporun zihinsel boyutu ile ilgilenir. Sporcuların davranışlarını ve düşüncelerini tüm ayrıntılarıyla inceleyerek motivasyon, konsantrasyon, kendine güven, stres yönetimi gibi konularda sporcuya destek verir ve sporcuda var olan potansiyelin ortaya çıkmasını sağlar.

 7.Trafik psikolojisi: Sürücülerin trafikte kazalara neden olan davranışlarını tespit ederek bu davranışların altında yatan psikolojik süreçleri bilimsel açıdan inceler ve trafik kazalarını azaltmak için çalışmalar yapar. 

8.Din psikolojisi: Dinsel inançları ve uygulamaları psikolojik bakımdan açıklayan psikoloji dalıdır. Dinsel inançların birey psikolojisindeki işlevi, din değiştirmenin psikolojik boyutu, dini algıyı belirleyen psikolojik etmenler, konuyla ilgili bazı bilinç hâlleri bu alana giren araştırma konularıdır.